Wstêp

Stwierdzaj±c, ¿e:

A. prawa ludzkie, chocia¿ ujête jako prawa jednostki, posiadaj± podstawowy wymiar spo³eczny, wyra¿aj±cy siê w sposób zasadniczy i przyrodzony w rodzinie;

B. rodzina zbudowana jest na ma³¿eñstwie - g³êbokim i uzupe³niaj±cym siê zwi±zku mê¿czyzny i kobiety, który opiera siê na nierozerwalnej wiêzi ma³¿eñstwa zawartego dobrowolnie i publicznie, otwartego na przekazywanie ¿ycia;

C. ma³¿eñstwo jest instytucj± naturaln±, wy³±cznie jemu powierzona jest misja przekazywania ¿ycia;

D. rodzina, zwi±zek naturalny, pierwotny w stosunku do pañstwa czy jakiejkolwiek innej wspólnoty, posiada swoje w³asne, niezbywalne prawa;

E. rodzina, bêd±ca czym¶ znacznie wiêcej ni¿ tylko zwyk³± jednostk± prawn±, spo³eczn± czy ekonomiczn±, stanowi wspólnotê mi³o¶ci i solidarno¶ci, jedyn± pod wzglêdem mo¿liwo¶ci nauczania i przekazywania warto¶ci kulturalnych, etycznych, spo³ecznych, duchowych i religijnych, istotnych dla rozwoju i powodzenia w³asnych cz³onków oraz spo³eczeñstwa;

F. rodzina jest miejscem spotkania ró¿nych pokoleñ, które pomagaj± sobie wzajemnie w osi±ganiu pe³niejszej m±dro¶ci ¿yciowej oraz w godzeniu praw poszczególnych osób z wymaganiami ¿ycia spo³ecznego;

G. rodzina i spo³eczeñstwo, po³±czone ze sob± ¿ywotnymi i organicznymi wiêzami, uzupe³niaj± siê w funkcji obrony i rozwoju dobra wszystkich ludzi i ka¿dego cz³owieka;

H. do¶wiadczenie ró¿nych kultur na przestrzeni wieków unaoczni³o konieczno¶æ uznawania i obrony instytucji rodziny przez spo³eczeñstwo;

I. spo³eczeñstwo, a w szczególno¶ci pañstwo i organizacje miêdzynarodowe, winny czyniæ wszystko, co mo¿liwe celem udzielenia wszelkiej pomocy - politycznej, ekonomicznej, spo³ecznej i prawnej - niezbêdnej do umocnienia jedno¶ci i stabilno¶ci rodziny, tak aby mog³a ona sprostaæ swym specyficznym zadaniom;

J. prawa, podstawowe potrzeby, powodzenie i warto¶ci rodziny, choæ w wielu wypadkach s± coraz lepiej chronione, czêsto jednak nie s± uznawane, a nawet s± zagro¿one przez ró¿ne ustawy, instytucje i programy spo³eczno-ekonomiczne;

K. wiele rodzin jest zmuszonych do ¿ycia w warunkach ubóstwa, które uniemo¿liwiaj± wype³nianie przez nie z godno¶ci± ich roli;

L. Ko¶ció³ katolicki, ¶wiadom tego, ¿e dobro cz³owieka, spo³eczeñstwa i samego Ko¶cio³a zwi±zane jest z ¿yciem rodziny, zawsze uwa¿a³, ¿e jego pos³annictwem jest g³oszenie wszystkim wpisanego w naturê ludzk± zamys³u Bo¿ego, dotycz±cego ma³¿eñstwa i rodziny,

popieranie ich i obrona przed jakimikolwiek atakami;

M. Synod Biskupów, zebrany w 1980 r., wyra¼nie zaleci³ opracowanie Karty Praw Rodziny i przed³o¿enie jej wszystkim zainteresowanym.

Stolica Apostolska, po zasiêgniêciu opinii Konferencji Episkopatów, przedk³ada obecnie

KARTÊ PRAW RODZINY

i wzywa wszystkie pañstwa, organizacje miêdzynarodowe oraz wszystkie instytucje i osoby zainteresowane do szanowania tych praw, do zapewnienia rzeczywistego ich uznawania i przestrzegania.

ARTYKU£ l

Ka¿dy cz³owiek ma prawo do swobodnego wyboru drogi ¿yciowej, a wiêc do zawarcia zwi±zku ma³¿eñskiego i za³o¿enia rodziny albo do pozostawania w stanie bez¿ennym;

a) Ka¿dy mê¿czyzna i ka¿da kobieta, po osi±gniêciu wieku odpowiedniego do zawarcia ma³¿eñstwa i posiadaj±cy niezbêdne do jego zawarcia zdolno¶ci, ma prawo do pobrania siê i za³o¿enia rodziny, bez ¿adnej dyskryminacji; ustawowe ograniczenia tego prawa, sta³e lub czasowe, mog± byæ wprowadzane jedynie wówczas, gdy wyp³ywaj± z obiektywnych i powa¿nych wymagañ samej instytucji ma³¿eñstwa oraz jego znaczenia publicznego i spo³ecznego; w ka¿dym przypadku musz± one szanowaæ godno¶æ i podstawowe prawa cz³owieka.

b) Ci, którzy zamierzaj± siê pobraæ i za³o¿yæ rodzinê, maj± prawo oczekiwaæ ze strony spo³eczeñstwa zapewnienia im takich warunków moralnych, wychowawczych, spo³ecznych i ekonomicznych, które pozwol± im z ca³± ¶wiadomo¶ci± i odpowiedzialno¶ci± wykonywaæ prawo do ma³¿eñstwa.

c) W³adze publiczne winny wspieraæ instytucjonaln± warto¶æ ma³¿eñstwa; zwi±zki pozama³¿eñskie nie mog± byæ stawiane na równi z ma³¿eñstwami zawartymi w sposób w³a¶ciwy.

ARTYKU£ 2

Ma³¿eñstwo mo¿e zostaæ zawarte wy³±cznie za dobrowoln± i obopóln± zgod±, odpowiednio wyra¿on±.

a) Doceniaj±c tradycyjn± w wielu krêgach kulturowych rolê rodziny w kierowaniu decyzjami dzieci, nale¿y wystrzegaæ siê wszelkiego przymusu, który przeszkadza³by w wyborze okre¶lonej osoby na wspó³ma³¿onka.

b) Przyszli ma³¿onkowie posiadaj± prawo do wolno¶ci religijnej; tak wiêc ¿±danie odrzucenia wiary lub zmiany wyznania niezgodnie z sumieniem, stawiane jako warunek zawarcia ma³¿eñstwa, jest pogwa³ceniem tego prawa.

c) W naturalnym uzupe³nianiu siê mê¿czyzny i kobiety oboje oni posiadaj± w ma³¿eñstwie tê sam± godno¶æ i równe prawa.

ARTYKU£ 3

Ma³¿onkowie maj± niezbywalne prawo do za³o¿enia rodziny i decydowania o czasie narodzin i liczbie dzieci, uwzglêdniaj±c w pe³ni obowi±zki wobec siebie samych, wobec dzieci ju¿ narodzonych, rodziny i spo³eczeñstwa, we w³a¶ciwej hierarchii warto¶ci i zgodnie z naturalnym porz±dkiem moralnym, który wyklucza uciekanie siê do antykoncepcji, sterylizacji, aborcji.

a) Poczynania w³adz publicznych lub organizacji, zmierzaj±ce do ograniczenia w jakikolwiek sposób wolno¶ci ma³¿onków w podejmowaniu decyzji co do potomstwa, stanowi± ciê¿k± obrazê godno¶ci ludzkiej i sprawiedliwo¶ci.

b) W stosunkach miêdzynarodowych pomoc gospodarcza udzielana na rzecz rozwoju ludów nie mo¿e byæ uzale¿niona od akceptacji programów antykoncepcji, sterylizacji czy aborcji.

c) Rodzina ma prawo do pomocy ze strony spo³eczeñstwa w tym, co dotyczy wydania na ¶wiat i wychowywania dzieci. Ma³¿eñstwa wielodzietne maj± prawo do odpowiedniej pomocy i nie mog± byæ poddawane dyskryminacji.

ARTYKU£ 4

¯ycie ludzkie, od samego poczêcia, bezwzglêdnie winno byæ otoczone trosk± i szacunkiem.

a) Aborcja jest bezpo¶rednim pogwa³ceniem podstawowego prawa ka¿dej istoty ludzkiej - prawa do ¿ycia.

b) Poszanowanie dla godno¶ci ludzkiej wyklucza jakiekolwiek manipulacje eksperymentalnie dokonywane na ludzkim embrionie lub inne jego wykorzystywanie.

c) Ka¿da interwencja w dziedzictwo genetyczne osoby ludzkiej, której celem nie jest korekta anomalii, stanowi pogwa³cenie prawa do nienaruszalno¶ci fizycznej i pozostaje w sprzeczno¶ci z dobrem rodziny.

d) Zarówno przed, jak i po narodzeniu dzieci maj± prawo do ochrony i specjalnej opieki; to samo dotyczy matek w okresie ci±¿y i - w rozs±dnych wymiarach - po porodzie.

e) Wszystkie dzieci, bez wzglêdu na to, czy narodzi³y siê z ma³¿eñstwa, czy te¿ ze zwi±zku pozama³¿eñskiego, posiadaj± takie same prawa do opieki spo³ecznej i do troski o pe³ny rozwój ich osobowo¶ci.

f) Sieroty oraz dzieci pozbawione rodziców czy opiekunów winny byæ otoczone przez spo³eczeñstwo szczególn± trosk±. W sprawach dotycz±cych adopcji lub przyjêcia dzieci na wychowanie przez inn± rodzinê, pañstwo powinno wprowadziæ odpowiednie ustawy prawne, które u³atwi± rodzinom zdolnym do tego przyjêcie dzieci potrzebuj±cych opieki - na sta³e lub czasowo - a jednocze¶nie uwzglêdniaj±ce naturalne prawa rodziców.

g) Dzieci upo¶ledzone posiadaj± prawo do tego, by w domu i w szkole mieæ warunki sprzyjaj±ce ich ludzkiemu rozwojowi.

ARTYKU£ 5

Rodzice, poniewa¿ dali ¿ycie dzieciom, maj± pierwotne, niezbywalne prawo i pierwszeñstwo do wychowania potomstwa i dlatego musz± byæ uznani za pierwszych i g³ównych Jego wychowawców.

a) Rodzice maj± prawo do wychowania dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami moralnymi i religijnymi, z uwzglêdnieniem tradycji kulturalnych rodziny, które sprzyjaj± dobru i godno¶ci dziecka; winni tak¿e otrzymywaæ od spo³eczeñstwa odpowiedni± pomoc i wsparcie konieczne do wype³nienia roli wychowawców.

b) Rodzice maj± prawo do swobodnego wyboru szkó³ lub innych ¶rodków niezbêdnych do kszta³cenia dzieci, zgodnie z w³asnymi przekonaniami. W³adze publiczne winny sprawiæ, ¿e rozdzia³ dotacji publicznych bêdzie rzeczywi¶cie umo¿liwia³ rodzicom korzystanie z tego prawa, bez nak³adania na nich niesprawiedliwych ciê¿arów. Rodzice nie powinni, w sposób bezpo¶redni czy po¶redni, byæ zmuszani do dodatkowych wydatków, co stanowi³oby niesprawiedliw± przeszkodê lub ograniczenie mo¿liwo¶ci korzystania z tego uprawnienia.

c) Rodzice maj± prawo do tego, ¿e ich dzieci nie bêd± musia³y uczêszczaæ do szkó³, które nie zgadzaj± siê z ich w³asnymi przekonaniami moralnymi i religijnymi. W szczególno¶ci wychowanie seksualne, stanowi±ce podstawowe prawo rodziców, winno dokonywaæ siê zawsze pod ich troskliwym kierunkiem, zarówno w domu, jak i wybranych i kontrolowanych przez nich o¶rodkach wychowawczych.

d) Naruszane s± prawa rodziców, gdy pañstwo narzuca obowi±zkowy system wychowania, z którego zostaje usuniêta ca³kowicie formacja religijna.

e) Podstawowe prawo rodziców do wychowywania dzieci powinno byæ wspierane przez rozmaite formy wspó³pracy rodziców z nauczycielami i kierownictwem szko³y, a w szczególno¶ci przez dopuszczenie obywateli do uczestnictwa w dzia³alno¶ci szko³y oraz w okre¶laniu i wprowadzaniu w ¿ycie polityki wychowawczej.

f) Rodzina ma prawo wymagaæ, by ¶rodki spo³ecznego przekazu stanowi³y pozytywne narzêdzie budowania spo³eczeñstwa i by wspiera³y podstawowe warto¶ci rodziny. Jednocze¶nie rodzina ma prawo do odpowiedniej ochrony, a w szczególno¶ci do ochrony swych najm³odszych cz³onków, przed ujemnymi wp³ywami i nadu¿yciami ze strony ¶rodków przekazu.

ARTYKU£ 6

Rodzina ma prawo istnieæ i rozwijaæ siê jako rodzina.

a) W³adze publiczne winny uznawaæ i wspieraæ godno¶æ, s³uszna niezale¿no¶æ, intymno¶æ, integralno¶æ i sta³o¶æ ka¿dej rodziny.

b) Rozwód narusza sam± instytucjê ma³¿eñstwa i rodziny.

c) System rodziny wielkiej, tam, gdzie istnieje, winien byæ otaczany szacunkiem i opieka, by móg³ lepiej wype³niaæ swoj± tradycyjn± funkcjê w zakresie solidarno¶ci i wzajemnej pomocy, przy jednoczesnym uznawaniu praw ma³ej rodziny i godno¶ci ka¿dego z jej cz³onków jako osoby.