Forum Dla INTELIGENTNYCH

RozdziaÂł trzeci

SAKRAMENTY W SÂŁUÂŻBIE KOMUNII

1533 Chrzest, bierzmowanie i Eucharystia sÂą sakramentami wtajemniczenia chrzeÂścijaĂąskiego. Na nich opiera siĂŞ wspĂłlne powoÂłanie wszystkich uczniĂłw Chrystusa, powoÂłanie do ÂświĂŞtoÂści i do misji ewangelizacji Âświata. UdzielajÂą one Âłask koniecznych do Âżycia wedÂług Ducha podczas ziemskiej pielgrzymki prowadzÂącej do Ojczyzny.

1534 Dwa inne sakramenty: œwiêcenia (kap³aùstwo) i ma³¿eùstwo s¹ nastawione na zbawienie innych ludzi. Przez s³u¿bê innym przyczyniaj¹ siê tak¿e do zbawienia osobistego. Udzielaj¹ one szczególnego pos³ania w Koœciele i s³u¿¹ budowaniu Ludu Bo¿ego.

1535 Ci, którzy zostali ju¿ konsekrowani przez chrzest i bierzmowanie 1 do kap³aùstwa wspólnego wszystkich wiernych, mog¹ otrzymaÌ w sakramentach œwiêceù i ma³¿eùstwa szczególn¹ konsekracjê. Przyjmuj¹cy sakrament œwiêceù zostaj¹ konsekrowani, by w imiê Chrystusa "karmili Koœció³ s³owem i ³ask¹ Bo¿¹" 2 . Z kolei "osobny sakrament umacnia i jakby konsekruje ma³¿onków chrzeœcijaùskich do obowi¹zków i godnoœci ich stanu" 3 .

ArtykuÂł szĂłsty

SAKRAMENT ¦WIÊCEÑ

1536 Sakrament ÂświĂŞceĂą jest sakramentem, dziĂŞki ktĂłremu posÂłanie, powierzone przez Chrystusa ApostoÂłom, nadal jest speÂłniane w KoÂściele aÂż do koĂąca czasĂłw. Jest to wiĂŞc sakrament posÂługi apostolskiej. Obejmuje on trzy stopnie: episkopat, prezbiterat i diakonat.

(O ustanowieniu i posÂłaniu posÂługi apostolskiej przez Chrystusa zob. s. 218 nn. W tym miejscu bĂŞdzie mowa tylko o sakramentalnym przekazywaniu tej posÂługi.)

I. Dlaczego ten sakrament nazywa siĂŞ
sakramentem "ÂświeceĂą" (Ordinatio)?

1537 £aciùski wyraz ordo oznacza³ w czasach rzymskich stany ustanowione w sensie cywilnym, zw³aszcza stan rz¹dz¹cy. Ordinatio oznacza w³¹czenie do ordo. W Koœciele istniej¹ pewne stany, które Tradycja na podstawie Pisma œwiêtego 4 ju¿ od staro¿ytnoœci okreœla terminem taxeis (po grecku), ordines (po ³acinie). I tak liturgia mówi o ordo episcoporum, ordo presbyterorum, ordo diaconorum. Inne grupy tak¿e otrzymuj¹ nazwê ordo: katechumeni, dziewice, ma³¿onkowie, wdowy...

1538 W³¹czanie do jednego z tych stanów Koœcio³a dokonywa³o siê na mocy obrzêdu nazywanego ordinatio, który stanowi³ akt religijny i liturgiczny, bêd¹cy konsekracj¹, b³ogos³awieùstwem lub sakramentem. Dzisiaj wyraz ordinatio jest zarezerwowany dla aktu sakramentalnego, który w³¹cza do stanu biskupów, prezbiterów i diakonów. Jest to coœ wiêcej ni¿ zwyk³e wybranie, wyznaczenie, delegacja lub ustanowienie przez wspó³notê. Ten akt sakramentalny udziela daru Ducha Œwiêtego, pozwalaj¹cego wykonywaÌ "œwiêt¹ w³adzê" (sacra potestas) 5 , która mo¿e pochodziÌ jedynie od samego Chrystusa, przez Jego Koœció³. Œwiêcenia okreœla siê tak¿e jako consecratio, s¹ bowiem pewnym wy³¹czeniem i przyjêciem przez samego Chrystusa w s³u¿bê Koœcio³owi. W³o¿enie r¹k przez biskupa i modlitwa konsekracyjna stanowi¹ widzialny znak tej konsekracji.

II. Sakrament ÂświĂŞceĂą w ekonomii zbawienia

KapÂłaĂąstwo Starego Testamentu

1539 Lud wybrany zostaÂł ustanowiony przez Boga "krĂłlestwem kapÂłanĂłw i ludem ÂświĂŞtym" (Wj 19, 6) 6 . Jednak w narodzie izraelskim BĂłg wybraÂł jedno z dwunastu pokoleĂą, pokolenie Lewiego, przeznaczajÂąc je do sÂłuÂżby liturgicznej 7 . Sam BĂłg byÂł czĂŞÂściÂą jego dziedzictwa 8 . Specjalny obrzĂŞd zapoczÂątkowaÂł kapÂłaĂąstwo Starego Przymierza 9 . KapÂłani zostali ustanowieni "dla Âłudzi... w sprawach odnoszÂących siĂŞ do Boga, aby skÂładali dary i ofiary za grzechy" 10 .

1540 Kap³aùstwo, ustanowione w celu g³oszenia s³owa Bo¿ego 11 i przywracania na nowo jednoœci z Bogiem przez ofiary i modlitwê, by³o jednak nieskuteczne, poniewa¿ nie mog³o przynieœÌ zbawienia, potrzebowa³o nieustannego powtarzania ofiar i nie mog³o dokonaÌ ostatecznego uœwiêcenia 12 . Mog³a tego dokonaÌ jedynie ofiara Chrystusa.

1541 Liturgia Koœcio³a widzi jednak w kap³aùstwie Aarona i pos³udze lewitów, a tak¿e w ustanowieniu siedemdziesiêciu "Starszych" 13 , zapowiedzi pos³ugi œwiêceù Nowego Przymierza. W obrz¹dku ³aciùskim Koœció³ modli siê w prefacji konsekracyjnej œwiêceù biskupich:

BoÂże i Ojcze Jezusa Chrystusa, naszego Pana... w ciÂągu dziejĂłw Starego Przymierza zaczynaÂłeÂś nadawaĂŚ ksztaÂłt Twojemu KoÂścioÂłowi; od poczÂątku przeznaczyÂłeÂś lud wywodzÂący siĂŞ od Abrahama, aby staÂł siĂŞ ludem ÂświĂŞtym; ustanowiÂłeÂś jego zwierzchnikĂłw i kapÂłanĂłw i zawsze troszczyÂłeÂś siĂŞ o sÂłuÂżbĂŞ w Twoim przybytku...

1542 Podczas œwiêceù prezbiterów Koœció³ modli siê:

Ju¿ w czasach Starego Przymierza rozwinê³y siê pos³ugi ustanowione dla sprawowania œwiêtych obrzêdów, bo kiedy wybra³eœ Moj¿esza i Aarona, aby uœwiêcali lud i nim kierowali, ustanowi³eœ im do pomocy mê¿ów ni¿szych stopniem i godnoœci¹. Ty na pustyni udzieli³eœ bogactwa ducha Moj¿esza siedemdziesiêciu roztropnym mê¿om, aby dziêki ich pomocy móg³ on ³atwiej kierowaÌ Twoim ludem. Podobnie na synów Aarona przela³eœ obfit¹ ³askê dan¹ ich ojcu. . .

1543 W modlitwie konsekracyjnej podczas œwiêceù diakonów Koœció³ wyznaje:

Ty sprawiasz, ¿e Cia³o Chrystusa, czyli Twój Koœció³, ubogacony rozmaitymi ³askami niebieskimi z³¹czony mimo odrêbnoœci swoich cz³onków przedziwn¹ wiêzi¹ przez Ducha Œwiêtego, wzrasta i rozszerza siê na coraz wspanialsz¹ Twoj¹ œwi¹tyniê. Ty na pocz¹tku wybra³eœ synów Lewiego do pe³nienia pos³ugi w Przybytku Starego Prawa, a dzisiaj ustanawiasz trzy stopnie Twoich s³ug i powo³ujesz ich przez œwiête obrzêdy, aby oddawali czeœÌ Twojemu imieniu.

Jedyne kapÂłaĂąstwo Chrystusa

1544 Wszystkie zapowiedzi kapÂłaĂąstwa w Starym Przymierzu znajdujÂą swoje wypeÂłnienie w Chrystusie Jezusie, "jedynym PoÂśredniku miĂŞdzy Bogiem a ludÂźmi" (1 Tm 2, 5). Melchizedek, "kapÂłan Boga NajwyÂższego" (Rdz 14, 18), jest uwaÂżany przez TradycjĂŞ chrzeÂścijaĂąskÂą za zapowiedÂź kapÂłaĂąstwa Chrystusa, jedynego "arcykapÂłana na wzĂłr Melchizedeka" (Hbr 5, 10; 6, 20), "ÂświĂŞtego, niewinnego, nieskalanego" (Hbr 7, 26), ktĂłry "jednÂą... ofiarÂą udoskonaliÂł na wieki tych, ktĂłrzy sÂą uÂświĂŞcani" (Hbr 10,14), to znaczy jedynÂą ofiarÂą swego KrzyÂża.

1545 OdkupieĂącza ofiara Chrystusa jest jedyna, wypeÂłniona raz na zawsze, a jednak uobecnia siĂŞ w Ofierze eucharystycznej KoÂścioÂła. To samo dotyczy 1367 jedynego kapÂłaĂąstwa Chrystusa; uobecnia siĂŞ ono przez kapÂłaĂąstwo sÂłuÂżebne, nie pomniejszajÂąc jedynoÂści kapÂłaĂąstwa Chrystusa: "Dlatego sam Chrystus jest prawdziwym kapÂłanem, a inni sÂą tylko Jego sÂługami" 14 .

Dwa sposoby uczestniczenia w jedynym kapÂłaĂąstwie Chrystusa

1546 Chrystus, Arcykap³an i jedyny Poœrednik, uczyni³ Koœció³ "królestwem - kap³anami dla Boga i Ojca swojego" (Ap 1, 6) 15 . Ca³a wspólnota wierz¹cych jako taka jest kap³aùska. Wierni wykonuj¹ swoje kap³aùstwo, wynikaj¹ce ze 1268 chrztu, przez udzia³ w pos³aniu Chrystusa, Kap³ana, Proroka i Króla, ka¿dy zgodnie z w³asnym powo³aniem. Przez sakramenty chrztu i bierzmowania wierni "poœwiêcani s¹... jako... œwiête kap³aùstwo" 16 .

1547 Kap³aùstwo urzêdowe, czyli hierarchiczne, biskupów i prezbiterów oraz kap³aùstwo wspólne wszystkich wiernych, chocia¿ "jedno i drugie... we w³aœciwy sobie sposób uczestniczy w jedynym kap³aùstwie Chrystusowym" 17 , ró¿ni¹ siê jednak co do istoty, bêd¹c sobie "wzajemnie przyporz¹dkowane" 18 . W jakim sensie? Podczas gdy kap³aùstwo wspólne wiernych urzeczywistnia siê przez rozwój ³aski chrztu, przez ¿ycie wiar¹, nadziej¹ i mi³oœci¹, przez ¿ycie wed³ug Ducha, to kap³aùstwo urzêdowe s³u¿y kap³aùstwu wspólnemu. Przyczynia siê ono do rozwoju ³aski chrztu wszystkich chrzeœcijan. Jest ono jednym ze œrodków, przez które Chrystus nieustannie buduje i prowadzi swój Koœció³. Dlatego przekazuje siê je przez osobny sakrament, a mianowicie sakrament œwiêceù.

W Osobie Chrystusa-GÂłowy...

1548 W s³u¿bie eklezjalnej wyœwiêconego kap³ana jest obecny w swoim Koœciele sam Chrystus jako G³owa swojego Cia³a, jako Pasterz swojej trzody, Arcykap³an odkupieùczej ofiary, Nauczyciel Prawdy. To w³aœnie wyra¿a Koœció³, mówi¹c, ¿e kap³an na mocy sakramentu œwiêceù dzia³a "w osobie Chrystusa-G³owy" (in persona Christi Capitis) 19 :

Jest wiĂŞc jeden i ten sam KapÂłan, Chrystus Jezus, ktĂłrego najÂświĂŞtszÂą OsobĂŞ zastĂŞpuje kapÂłan. Ten ostatni bowiem dziĂŞki konsekracji kapÂłaĂąskiej upodabnia siĂŞ do NajwyÂższego KapÂłana i posiada wÂładzĂŞ dziaÂłania mocÂą i w osobie samego Chrystusa (virtute ac persona ipsius Christi) 20 .

Chrystus jest ÂźrĂłdÂłem wszelkiego kapÂłaĂąstwa: kapÂłan Starego Prawa byÂł figurÂą Chrystusa, a kapÂłan Nowego Prawa dziaÂła mocÂą i w imieniu samego Chrystusa 21 .

1549 Przez pe³ni¹cych pos³ugê œwiêceù, zw³aszcza przez biskupów i prezbiterów, we wspólnocie wierz¹cych staje siê widzialna obecnoœÌ Chrystusa jako G³owy Koœcio³a 22 . Wed³ug trafnego wyra¿enia œw. Ignacego Antiocheùskiego, biskup jest "figur¹ Ojca" (typos tou Patros), jakby ¿ywym obrazem Boga Ojca 23 .

1550 Obecnoœci Chrystusa w pe³ni¹cym pos³ugê œwiêceù nie nale¿y rozumieÌ w taki sposób, jakby by³ on zabezpieczony przed wszelkimi ludzkimi s³aboœciami, takimi jak chêÌ panowania, b³¹d, a nawet grzech. Moc Ducha Œwiêtego nie gwarantuje w taki sam sposób wszystkich czynów pe³ni¹cych pos³ugê œwiêceù. Podczas gdy gwarancja ta jest dana w aktach sakramentalnych, tak ¿e nawet grzesznoœÌ pe³ni¹cego pos³ugê œwiêceù nie mo¿e stanowiÌ przeszkody dla owocu ³aski, to jednak istnieje wiele innych czynów, na których pozostaj¹ œlady jego ludzkich cech, nie zawsze bêd¹cych znakiem wiernoœci Ewangelii, a przez to mog¹cych szkodziÌ apostolskiej p³odnoœci Koœcio³a.

1551 KapÂłaĂąstwo ma charakter sÂłuÂżebny. "UrzÂąd... ktĂłry Pan powierzyÂł pasterzom ludu swego, jest prawdziwÂą sÂłuÂżbÂą" 24 . KapÂłaĂąstwo jest caÂłkowicie skierowane ku Chrystusowi i ludziom. ZaleÂży caÂłkowicie od Chrystusa i Jego jedynego kapÂłaĂąstwa; zostaÂło ustanowione dla ludzi i dla wspĂłlnoty KoÂścioÂła. Sakrament ÂświĂŞceĂą przekazuje ÂświĂŞtÂą wÂładzĂŞ, ktĂłra jest jedynie wÂładzÂą Chrystusa. Wykonywanie tej wÂładzy powinno wiĂŞc stosowaĂŚ siĂŞ do wzoru Chrystusa, ktĂłry z miÂłoÂści uczyniÂł siĂŞ ostatnim i staÂł siĂŞ sÂługÂą wszystkich 25 . "SÂłusznie wiĂŞc nazwaÂł Pan opiekĂŞ nad owieczkami dowodem miÂłoÂści wzglĂŞdem Niego" 26 .

...w imieniu caÂłego KoÂścioÂła"

1552 KapÂłaĂąstwo urzĂŞdowe ma za zadanie nie tylko reprezentowaĂŚ Chrystusa - GÂłowĂŞ KoÂścioÂła - wobec zgromadzenia wiernych. DziaÂła takÂże w imieniu caÂłego KoÂścioÂła, gdy zanosi do Boga modlitwĂŞ KoÂścioÂła 27 , a zwÂłaszcza gdy skÂłada OfiarĂŞ eucharystycznÂą 28 .

1553 "W imieniu ca³ego Koœcio³a" - nie oznacza to, ¿e kap³ani s¹ delegatami wspólnoty. Modlitwa i ofiara Koœcio³a s¹ nieod³¹czne od modlitwy i ofiary Chrystusa, Jego G³owy. Jest to zawsze kult Chrystusa w Koœciele i przez Koœció³. Ca³y Koœció³, Cia³o Chrystusa, modli siê i sk³ada siebie w ofierze Bogu Ojcu: "Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie", w jednoœci Ducha Œwiêtego. Ca³e Cia³o, caput et membra (g³owa i cz³onki), modli siê i ofiaruje, dlatego te¿ ci, którzy w tym Ciele s¹ w sposób specjalny szafarzami, s¹ nazywani nie tylko s³ugami Chrystusa, lecz tak¿e s³ugami Koœcio³a. Kap³aùstwo urzêdowe mo¿e reprezentowaÌ Koœció³ dlatego, ¿e reprezentuje ono Chrystusa.

III. Trzy stopnie sakramentu ÂświĂŞceĂą

1554 "Urz¹d koœcielny, przez Boga ustanowiony, sprawowany jest w ró¿nych stopniach œwiêceù przez tych, którzy od staro¿ytnoœci ju¿ nosz¹ nazwê biskupów , prezbiterów i diakonów" 29 . Nauka katolicka, wyra¿ona w liturgii, Urz¹d Nauczycielski i sta³a praktyka Koœcio³a uznaj¹, ¿e istniej¹ dwa stopnie uczestniczenia w kap³aùstwie Chrystusa: episkopat i prezbiterat. Diakonat jest przeznaczony do pomocy im i s³u¿enia. Dlatego pojêcie sacerdos - kap³an - oznacza obecnie biskupów i prezbiterów, a nie diakonów. Nauka katolicka przyjmuje jednak, ¿e zarówno dwa stopnie uczestniczenia w kap³aùstwie (episkopat i prezbiterat), jak i stopieù s³u¿by (diakonat), s¹ udzielane za poœrednictwem aktu sakramentalnego nazywanego "œwiêceniami", to znaczy przez sakrament œwiêceù:

Niech wszyscy szanuj¹ diakonów jak [samego] Jezusa Chrystusa, a tak¿e biskupa, który jest obrazem Ojca, i prezbiterów jako Radê Boga i zgromadzenie Aposto³ów; bez nich nie mo¿na mówiÌ o Koœciele 30 .

ÂŚwiĂŞcenia biskupie - peÂłnia sakramentu ÂświĂŞceĂą

1555 "WÂśrĂłd tych rozmaitych posÂług, od najdawniejszych czasĂłw sprawowanych w KoÂściele, pierwsze miejsce, jak Âświadczy Tradycja, zajmuje posÂługa tych, ktĂłrzy ustanowieni biskupami dziĂŞki sukcesji siĂŞgajÂącej poczÂątkĂłw, rozporzÂądzajÂą latoroÂślami wyrosÂłymi z nasienia apostolskiego" 31 .

1556 By wypeÂłniĂŚ swoje wzniosÂłe posÂłanie, "ApostoÂłowie ubogaceni zostali przez Chrystusa specjalnym wylaniem Ducha ÂŚwiĂŞtego zstĂŞpujÂącego na nich, 862 sami zaÂś przekazali dar duchowy pomocnikom swoim przez wÂłoÂżenie na nich rÂąk; dar ten przekazany zostaÂł aÂż do nas w sakrze biskupiej" 32 .

1557 SobĂłr WatykaĂąski II "uczy, Âże przez konsekracjĂŞ biskupiÂą udziela siĂŞ peÂłni sakramentu ÂświĂŞceĂą, ktĂłra zarĂłwno w tradycji liturgicznej KoÂścioÂła, jak i w wypowiedziach ÂświĂŞtych OjcĂłw nazywana jest najwyÂższym kapÂłaĂąstwem bÂądÂź peÂłniÂą ÂświĂŞtego posÂługiwania" 33 .

1558 "Sakra biskupia wraz z urzĂŞdowÂą funkcjÂą uÂświĂŞcania przynosi rĂłwnieÂż funkcjĂŞ nauczania i rzÂądzenia... przez wÂłoÂżenie rÂąk i przez sÂłowa konsekracji udzielana jest Âłaska Ducha ÂŚwiĂŞtego i wyciskane ÂświĂŞte znamiĂŞ, tak Âże biskupi w sposĂłb szczegĂłlny i dostrzegalny przejmujÂą rolĂŞ samego Chrystusa, Mistrza, Pasterza i KapÂłana, i w Jego osobie (in Eius persona) dziaÂłajÂą" 34 . "Biskupi zatem, przez danego im Ducha ÂŚwiĂŞtego, stali siĂŞ prawdziwymi i autentycznymi nauczycielami wiary, kapÂłanami i pasterzami" 35 .

1559 "Cz³onkiem Kolegium Biskupiego zostaje siê na mocy sakramentalnej konsekracji i hierarchicznej wspólnoty z g³ow¹ Kolegium oraz jego cz³onkami" 36 . Charakter i kolegialna natura stanu biskupiego wyra¿a siê miêdzy innymi w staro¿ytnej praktyce Koœcio³a polegaj¹cej na tym, ¿e w konsekracji nowego biskupa uczestniczy wiêksza liczba biskupów 37 . Dla prawowitych œwiêceù biskupich wymagana jest dzisiaj specjalna decyzja Biskupa Rzymu, poniewa¿ stanowi on najwy¿sz¹ widzialn¹ wiêŸ komunii Koœcio³ów partykularnych w jednym Koœciele i zapewnia ich wolnoœÌ.

1560 Ka¿dy biskup jako wikariusz Chrystusa pe³ni misjê pastersk¹ w powierzonym sobie Koœciele partykularnym, ale równoczeœnie kolegialnie ze wszystkimi braÌmi w biskupstwie uczestniczy w trosce o wszystkie Koœcio³y: "Chocia¿ ka¿dy biskup jest w³aœciwym pasterzem tylko tej cz¹stki trzody, która zosta³a powierzona jego trosce, to jednak jako prawowity nastêpca Aposto³ów z ustanowienia Bo¿ego jest odpowiedzialny razem z innymi za apostolskie pos³anie Koœcio³a" 38 .

1561 Wszystko to, co zosta³o powiedziane, wyjaœnia, dlaczego Eucharystia sprawowana przez biskupa ma zupe³nie wyj¹tkowe znaczenie. Wyra¿a siê w niej Koœció³ zgromadzony wokó³ o³tarza pod przewodnictwem tego, kto w sposób widzialny reprezentuje Chrystusa, Dobrego Pasterza i G³owê Koœcio³a 39 .

Œwiêcenia prezbiterów - wspó³pracowników biskupa

1562 "Chrystus, którego Ojciec uœwiêci³ i pos³a³ na œwiat 40 , uczestnikami swego uœwiêcenia i pos³annictwa uczyni³, za poœrednictwem swoich Aposto³ów, ich nastêpców, to znaczy biskupów; oni zaœ w sposób prawomocny przekazali zadania swego urzêdu w ró¿nym stopniu ró¿nym jednostkom w Koœciele" 41 . "Obowi¹zek pos³ugi biskupiej zosta³ zlecony w stopniu podporz¹dkowanym prezbiterom, aby ustanowieni w stanie kap³aùskim, byli wspó³pracownikami stanu biskupiego, w celu nale¿ytego wype³niania powierzonego przez Chrystusa apostolskiego pos³annictwa" 42 .

1563 "UrzÂąd prezbiterĂłw jest zwiÂązany z biskupstwem, uczestniczy we wÂładzy, mocÂą ktĂłrej sam Chrystus CiaÂło swoje buduje, uÂświĂŞca i rzÂądzi. Dlatego teÂż kapÂłaĂąstwo prezbiterĂłw zakÂłada wprawdzie sakramenty chrzeÂścijaĂąskiego wtajemniczenia, zostaje jednak udzielone przez ten specjalny sakrament, mocÂą ktĂłrego prezbiterzy dziĂŞki namaszczeniu Ducha ÂŚwiĂŞtego zostajÂą naznaczeni szczegĂłlnym znamieniem i tak upodabniajÂą siĂŞ do Chrystusa KapÂłana, aby mogli dziaÂłaĂŚ w zastĂŞpstwie Chrystusa-GÂłowy" 43 .

1564 "Prezbiterzy, choĂŚ nie posiadajÂą szczytu kapÂłaĂąstwa i w wykonywaniu swojej wÂładzy zaleÂżni sÂą od biskupĂłw, zwiÂązani sÂą jednak z nimi godnoÂściÂą kapÂłaĂąskÂą i na mocy sakramentu kapÂłaĂąstwa, na podobieĂąstwo Chrystusa, najwyÂższego i wiecznego KapÂłana 44 , wyÂświĂŞcani sÂą, aby gÂłosiĂŚ EwangeliĂŞ, byĂŚ pasterzami wiernych i celebrowaĂŚ kult BoÂży jako prawdziwi kapÂłani Nowego Testamentu" 45 .

1565 Na mocy sakramentu ÂświĂŞceĂą prezbiterzy uczestniczÂą w powszechnym posÂłaniu powierzonym ApostoÂłom przez Chrystusa. Duchowy dar, jaki otrzymali przez ÂświĂŞcenia, przygotowuje ich nie do jakiegoÂś ograniczonego i zacieÂśnionego posÂłania, ale "do najszerszej i powszechnej misji zbawienia <<aÂż po kraĂące ziemi>> 46 , "z sercem gotowym do gÂłoszenia wszĂŞdzie Ewangelii" 47 .

1566 "Swój zaœ œwiêty urz¹d sprawuj¹ przede wszystkim w kulcie czy uczcie eucharystycznej, w której dzia³aj¹c w zastêpstwie (in persona) Chrystusa i g³osz¹c Jego tajemnicê, ³¹cz¹ modlitwy wiernych z ofiar¹ Tego, który jest ich G³ow¹, i uobecniaj¹ we Mszy œwiêtej, a¿ do przyjœcia Paùskiego, jedyn¹ œwiêt¹ ofiarê Nowego Testamentu, mianowicie Chrystusa, ofiaruj¹cego siê raz jeden Ojcu na ofiarê niepokalan¹" 48 . Z tej jedynej ofiary czerpie swoj¹ moc ca³a ich pos³uga kap³aùska 49 .

1567 "Kap³ani, pilni wspó³pracownicy stanu biskupiego, jego pomoc i narzêdzie, powo³ani do s³u¿enia Ludowi Bo¿emu, stanowi¹ wraz ze swym biskupem jedno grono kap³aùskie (presbyterium), poœwiêcaj¹ce siê ró¿nym powinnoœciom. W poszczególnych lokalnych zgromadzeniach wiernych czyni¹ oni obecnym w pewnym sensie samego biskupa, z którym jednocz¹ siê ufnie i wielkodusznie, i jego obowi¹zki oraz starania bior¹ w czêœci na siebie i troskliwie na co dzieù je wykonuj¹" 50 . Prezbiterzy mog¹ wykonywaÌ swoj¹ pos³ugê tylko w zale¿noœci od biskupa i w komunii z nim. Przyrzeczenie pos³uszeùstwa, jakie sk³adaj¹ biskupowi podczas œwiêceù, i poca³unek pokoju biskupa na koùcu liturgii œwiêceù oznaczaj¹, ¿e biskup uwa¿a ich za swoich wspó³pracowników, synów, braci i przyjació³, a oni ze swej strony powinni okazywaÌ mu mi³oœÌ i pos³uszeùstwo.

1568 "Wszyscy prezbiterzy, ustanowieni przez œwiêcenia w stanie kap³aùskim, zwi¹zani s¹ z sob¹ najœciœlejszym braterstwem sakramentalnym; szczególnie zaœ w diecezji, której s³u¿bie s¹ oddani pod zwierzchnictwem w³asnego biskupa, tworz¹ jeden zespó³ prezbiterów" 51 . JednoœÌ prezbiterium wyra¿a siê w liturgii poprzez zwyczaj, zgodnie z którym podczas obrzêdu œwiêceù po biskupie na nowo wyœwiêconego wk³adaj¹ rêce tak¿e kap³ani.

ÂŚwiĂŞcenia diakonĂłw - "dla posÂługi"

1569 "Na niÂższym szczeblu hierarchii stojÂą diakoni, na ktĂłrych nakÂłada siĂŞ rĂŞce <<nie dla kapÂłaĂąstwa, lecz dla posÂługi>>" 52 . Przy ÂświĂŞceniach diakonatu tylko biskup wkÂłada rĂŞce. Oznacza to, Âże diakon jest specjalnie zwiÂązany z biskupem w zadaniach swojej "diakonii" 53 .

1570 Diakoni uczestnicz¹ w specjalny sposób w pos³aniu i ³asce Chrystusa 54 . Sakrament œwiêceù naznacza ich pieczêci¹ ("charakterem"), której nikt nie mo¿e usun¹Ì. Upodabnia ich ona do Chrystusa, który sta³ siê "diakonem", to znaczy s³ug¹ wszystkich 55 . Do diakonów nale¿y miêdzy innymi asystowanie biskupowi i prezbiterom przy celebracji Boskich misteriów, szczególnie Eucharystii, jej udzielanie, asystowanie przy zawieraniu ma³¿eùstwa i b³ogos³awienie go, g³oszenie Ewangelii i przepowiadanie, prowadzenie pogrzebu i poœwiêcanie siê ró¿nym pos³ugom mi³oœci 56 .

1571 Od czasu Soboru Watykaùskiego II Koœció³ ³aciùski przywróci³ diakonat "jako w³aœciwy i trwa³y stopieù hierarchiczny" 57 , podczas gdy Koœcio³y wschodnie zachowa³y go nieprzerwanie. Diakonat sta³y, który mo¿e byÌ udzielany ¿onatym mê¿czyznom, stanowi znaczne wzbogacenie pos³ania Koœcio³a. Istotnie, jest czymœ w³aœciwym i po¿ytecznym, by mê¿czyŸni, którzy pe³ni¹ w Koœciele prawdziwie pos³ugê diakona, czy to w ¿yciu liturgicznym i duszpasterskim, czy to w pracy spo³ecznej i charytatywnej, "byli umacniani przez obrzêd w³o¿enia r¹k przekazany tradycj¹ apostolsk¹ i z³¹czeni œciœlej z o³tarzem, aby przez sakramentaln¹ ³askê diakonatu mogli skuteczniej wykonywaÌ swoj¹ s³u¿bê" 58 .

IV. Celebracja sakramentu ÂświĂŞceĂą

1572 Celebracja ÂświĂŞceĂą biskupa, prezbiterĂłw czy diakonĂłw ze wzglĂŞdu na szczegĂłlne znaczenie dla Âżycia KoÂścioÂła partykularnego powinna odbywaĂŚ siĂŞ z udziaÂłem wielu wiernych. Zazwyczaj powinna odbywaĂŚ siĂŞ w niedzielĂŞ, w katedrze, w sposĂłb odpowiednio uroczysty. Trzy ÂświĂŞcenia - biskupa, prezbitera i diakona - przebiegajÂą w podobny sposĂłb. SÂą one udzielane w ramach liturgii eucharystycznej.

1573 Istotny obrzĂŞd sakramentu ÂświĂŞceĂą dla wszystkich trzech stopni stanowi wÂłoÂżenie rÂąk przez biskupa na gÂłowĂŞ wyÂświĂŞcanego, a takÂże specjalna modlitwa konsekracyjna, bĂŞdÂąca proÂśbÂą do Boga o wylanie Ducha ÂŚwiĂŞtego i udzielenie 1585 Jego darĂłw dostosowanych do posÂługi, do ktĂłrej kandydat jest wyÂświĂŞcany 59 .

1574 Podobnie jak we wszystkich sakramentach, w³aœciwej celebracji towarzysz¹ obrzêdy dodatkowe. Ró¿ni¹ siê one bardzo w ró¿nych tradycjach liturgicznych, ale ich wspóln¹ cech¹ jest wyra¿anie wielorakiego znaczenia ³aski sakramentalnej. W obrz¹dku ³aciùskim obrzêdy wstêpne: przedstawienie i wybór kandydata, przemówienie biskupa, pytania stawiane kandydatowi, litania do Wszystkich Œwiêtych - maj¹ potwierdziÌ, ¿e wybór kandydata zosta³ dokonany zgodnie z praktyk¹ Koœcio³a. Przygotowuj¹ one do uroczystego aktu konsekracji, po którym wiele obrzêdów ma wyraziÌ i dope³niÌ w sposób symboliczny dokonywane misterium. W przypadku biskupa i prezbitera namaszczenie krzy¿mem œwiêtym jest znakiem specjalnego namaszczenia przez Ducha Œwiêtego, który czyni owocn¹ ich pos³ugê. W przypadku biskupa ma miejsce przekazanie ksiêgi Ewangelii, pierœcienia, mitry i pastora³u na znak jego apostolskiego pos³ania g³oszenia s³owa Bo¿ego, jego wiernoœci Koœcio³owi, oblubienicy Chrystusa, i jego w³adzy pasterza trzody Pana. Przy œwiêceniach prezbitera przekazuje siê patenê i kielich, "ofiarê ludu œwiêtego", któr¹ prezbiter ma sk³adaÌ Bogu. Przy œwiêceniach diakonów przekazuje siê im ksiêgê Ewangelii na znak, ¿e otrzymali pos³annictwo g³oszenia Ewangelii Chrystusa.

V. Kto moÂże udzielaĂŚ sakramentu ÂświĂŞceĂą?

1575 Sam Chrystus wybra³ Aposto³ów i da³ im udzia³ w swoim pos³aniu i w swojej w³adzy. Wyniesiony na prawicê Ojca, nie opuszcza On swojej trzody, lecz strze¿e jej przez Aposto³ów, otaczaj¹c sta³¹ opiek¹, i kieruje przez pasterzy, którzy nadal prowadz¹ Jego dzie³o 60 . A zatem to Chrystus "ustanawia" jednych aposto³ami, innych pasterzami 61 . Dzia³a On nadal przez biskupów 62 .

1576 Poniewa¿ sakrament œwiêceù jest sakramentem pos³ugi apostolskiej, przekazywanie tego "daru duchowego" 63 , "nasienia apostolskiego" 64 , nale¿y do biskupów jako nastêpców Aposto³ów. Biskupi wa¿nie wyœwiêceni, to znaczy w³¹czeni w sukcesjê apostolsk¹, udzielaj¹ wa¿nie trzech stopni sakramentu œwiêceù 65 .

VI. Kto moÂże otrzymaĂŚ sakrament ÂświĂŞceĂą?

1577 "Œwiêcenia wa¿nie przyjmuje tylko mê¿czyzna (vir) ochrzczony" 66 . Pan Jezus wybra³ mê¿czyzn (viri), by utworzyÌ kolegium Dwunastu Aposto³ów 67 , i tak samo czynili Aposto³owie, gdy wybierali swoich wspó³pracowników 68 , którzy mieli przej¹Ì ich misjê 69 . Kolegium Biskupów, z którym prezbiterzy s¹ zjednoczeni w kap³aùstwie, uobecnia i aktualizuje a¿ do powrotu Chrystusa kolegium Dwunastu. Koœció³ czuje siê zwi¹zany tym wyborem dokonanym przez samego Pana. Z tego powodu nie s¹ mo¿liwe œwiêcenia kobiet 70 .

1578 Nikt nie ma prawa do otrzymania sakramentu œwiêceù, poniewa¿ nikt nie mo¿e przyznaÌ sobie samemu tej pos³ugi. Powo³uje do niej Bóg 71 . Kto uwa¿a, ¿e rozpoznaje w sobie znaki powo³ania Bo¿ego do pos³ugi œwiêceù, powinien pokornie poddaÌ swoje pragnienie autorytetowi Koœcio³a, na którym spoczywa odpowiedzialnoœÌ i prawo wybrania kogoœ do przyjêcia sakramentu œwiêceù. Jak ka¿da ³aska, sakrament œwiêceù mo¿e byÌ przyjêty tylko jako niezas³u¿ony dar.

1579 Wszyscy peÂłniÂący posÂługĂŞ ÂświĂŞceĂą w KoÂściele ÂłaciĂąskim, z wyjÂątkiem staÂłych diakonĂłw, sÂą zazwyczaj wybierani spoÂśrĂłd wierzÂących nie Âżonatych mĂŞÂżczyzn, ktĂłrzy chcÂą zachowaĂŚ celibat "dla KrĂłlestwa niebieskiego" (Mt 19, 1618 12). PowoÂłani do tego, by poÂświĂŞciĂŚ siĂŞ niepodzielnie Panu i "Jego sprawom" 72 , oddajÂą siĂŞ caÂłkowicie Bogu i ludziom. Celibat jest znakiem nowego Âżycia, do sÂłuÂżby ktĂłremu jest konsekrowany szafarz KoÂścioÂła. PrzyjĂŞty radosnym sercem, zapowiada on bardzo jasno KrĂłlestwo BoÂże 73 .

1580 W Koœcio³ach wschodnich od wieków jest przyjêta inna dyscyplina. Podczas gdy biskupi wybierani s¹ wy³¹cznie spoœród celibatariuszy, mê¿czyŸni ¿onaci mog¹ otrzymywaÌ œwiêcenia diakonatu i prezbiteratu. Od dawna ta praktyka jest uznana za prawowit¹; ¿onaci prezbiterzy wype³niaj¹ owocnie swoj¹ pos³ugê w ³onie ich wspólnot 74 . Celibat prezbiterów jest zreszt¹ w wielkiej czci w Koœcio³ach wschodnich i wielu prezbiterów wybiera go dobrowolnie dla Królestwa Bo¿ego. Zarówno w praktyce Koœcio³ów wschodnich, jak zachodnich nie mo¿e ¿eniÌ siê ten, kto ju¿ przyj¹³ sakrament œwiêceù.

VII. Skutki sakramentu ÂświĂŞceĂą

Niezatarty charakter

1581 Sakrament ÂświĂŞceĂą przyjmujÂącego go upodabnia do Chrystusa dziĂŞki specjalnej Âłasce Ducha ÂŚwiĂŞtego, czyniÂąc go narzĂŞdziem Chrystusa dla Jego KoÂścioÂła. ÂŚwiĂŞcenia uzdalniajÂą go, by mĂłgÂł dziaÂłaĂŚ jako przedstawiciel Chrystusa, GÂłowy KoÂścioÂła, w Jego potrĂłjnej funkcji kapÂłana, proroka i krĂłla.

1582 Jak w przypadku chrztu i bierzmowania, to uczestnictwo w funkcji Chrystusa jest udzielane raz na zawsze. Sakrament ÂświĂŞceĂą wyciska rĂłwnieÂż niezatarty charakter duchowy i nie moÂże byĂŚ powtarzany ani udzielany tylko na pewien czas 75 .

1583 Kto zostaÂł wyÂświĂŞcony w sposĂłb waÂżny, moÂże oczywiÂście ze sÂłusznych z waÂżnych powodĂłw zostaĂŚ zwolniony z obowiÂązkĂłw i funkcji zwiÂązanych ze ÂświĂŞceniami lub otrzymaĂŚ zakaz ich wykonywania 76 , nie moÂże jednak staĂŚ siĂŞ czÂłowiekiem Âświeckim w ÂścisÂłym sensie 77 , poniewaÂż charakter wyciÂśniĂŞty przez ÂświĂŞcenia jest nieusuwalny. PowoÂłanie i posÂłanie otrzymane w dniu ÂświĂŞceĂą naznaczyÂły go na zawsze.

1584 Poniewa¿ przez pe³ni¹cego pos³ugê œwiêceù dzia³a i zbawia sam Chrystus, niegodnoœÌ kap³ana nie jest przeszkod¹ dla dzia³ania Chrystusa 78 . Mówi o tym z moc¹ œw. Augustyn:

Kto zaÂś jest sÂługÂą pysznym, naleÂży do diabÂła, jednak daru Chrystusa nie plami. Co przez niego spÂływa, jest czyste, co przez niego przechodzi, jest jasne, dostaje siĂŞ na ÂżyznÂą glebĂŞ... Duchowa moc sakramentu jest jakby ÂświatÂłoÂściÂą. Ci, ktĂłrzy majÂą byĂŚ oÂświeceni, przyjmujÂą jÂą czystÂą, a jeÂśli nawet przechodzi przez nieczystych, nie ulega splamieniu 79 .

ÂŁaska Ducha ÂŚwiĂŞtego

1585 Przez ÂłaskĂŞ Ducha ÂŚwiĂŞtego, ktĂłra jest wÂłaÂściwa dla sakramentu ÂświĂŞceĂą, wyÂświĂŞcony zostaje upodobniony do Chrystusa KapÂłana, Nauczyciela i Pasterza, ktĂłrego jest sÂługÂą.

1586 Dla biskupa jest to przede wszystkim Âłaska mocy ("Duch, ktĂłry czyni zwierzchnikĂłw": Modlitwa przy konsekracji biskupa w obrzÂądku ÂłaciĂąskim): Âłaska prowadzenia i bronienia z mocÂą i roztropnoÂściÂą KoÂścioÂła, jak ojciec i pasterz, z miÂłoÂściÂą bezinteresownÂą do wszystkich, ale szczegĂłlnie do ubogich, chorych i potrzebujÂących 80 . ÂŁaska ta pobudza biskupa do gÂłoszenia wszystkim Ewangelii, do tego, by byÂł wzorem dla swojej trzody, by wyprzedzaÂł jÂą na drodze uÂświĂŞcenia, utoÂżsamiajÂąc siĂŞ w Eucharystii z Chrystusem, KapÂłanem i OfiarÂą, nie bojÂąc siĂŞ oddaĂŚ swego Âżycia za owce:

Ojcze, który znasz serca, udziel tej ³aski Twemu s³udze, którego wybra³eœ do biskupstwa by pas³ Twoj¹ œwiêt¹ trzodê i wykonywa³ nienagannie wobec Ciebie najwy¿sze kap³aùstwo, s³u¿¹c Tobie dniem i noc¹; niech wyprasza nieustannie Tw¹ ³askawoœÌ i ofiaruje dary Twojego œwiêtego Koœcio³a; niech posiada na mocy najwy¿szego kap³aùstwa w³adzê odpuszczania grzechów zgodnie z Twoim poleceniem, niech rozdziela pos³ugi wed³ug Twego rozkazu i rozwi¹zuje z wszelkich wiêzów na mocy w³adzy, jak¹ da³eœ Aposto³om, niech podoba siê Tobie przez ³agodnoœÌ i czystoœÌ serca, sk³adaj¹c Ci mi³¹ woù, przez Twego Syna Jezusa Chrystusa... 81 .

1587 Duchowy dar, ktĂłrego udzielajÂą ÂświĂŞcenia prezbiteratu, wyraÂża nastĂŞpujÂąca modlitwa odmawiana w obrzÂądku bizantyjskim. Biskup, wkÂładajÂąc rĂŞce, mĂłwi miĂŞdzy innymi:

Panie, nape³nij darem Ducha Œwiêtego tego, którego raczy³eœ podnieœÌ do godnoœci kap³aùstwa, by by³ godny bez zarzutu staÌ przy Twoim o³tarzu, g³osiÌ Ewangeliê Twojego Królestwa, pe³niÌ pos³ugê Twego s³owa prawdy, sk³adaÌ Ci dary i ofiary duchowe, odnawiaÌ Twój lud przez k¹piel odrodzenia, tak aby on sam wyszed³ na spotkanie naszego wielkiego Boga i Zbawiciela, Jezusa Chrystusa, Twojego jedynego Syna, w dniu Jego powtórnego przyjœcia i by otrzyma³ z Twojej nieskoùczonej dobroci nagrodê za wierne wype³nianie swojego zadania 82 .

1588 Diakoni, "umocnieni... ³ask¹ sakramentaln¹, w pos³udze liturgii, s³owa i mi³oœci, s³u¿¹ Ludowi Bo¿emu w ³¹cznoœci z biskupem i jego kap³anami" 83 .

1589 Wobec wielkoÂści Âłaski i misji kapÂłaĂąskiej ÂświĂŞci doktorzy odczuwali naglÂące wezwanie do nawrĂłcenia, by caÂłym swoim Âżyciem odpowiedzieĂŚ Temu, ktĂłrego sÂługami ustanowiÂł ich sakrament. I tak Âśw. Grzegorz z Nazjanzu jako mÂłody kapÂłan woÂła:

Trzeba zacz¹Ì od oczyszczenia siebie, zanim bêdzie siê oczyszcza³o innych; trzeba posi¹œÌ naukê, by móc uczyÌ; trzeba staÌ siê œwiat³em, by oœwiecaÌ, samemu zbli¿yÌ siê do Boga, by innych do Niego przybli¿aÌ, byÌ uœwiêconym, by uœwiêcaÌ, prowadziÌ za rêkê i radziÌ rozumnie 84 . Wiem, czyimi jesteœmy s³ugami, w jakim stanie siê znajdujemy i kim jest Ten, do kogo zmierzamy. Znam wielkoœÌ Boga i s³aboœÌ cz³owieka, ale tak¿e jego moc 85 . [Kim wiêc jest kap³an? Jest] obroùc¹ prawdy, wznosi siê z anio³ami, wielbi z archanio³ami, sk³ada na o³tarzu dary ofiarne, uczestniczy w kap³aùstwie Chrystusa, odnawia stworzenie, przywraca w nim obraz Bo¿y, przysposabia je do œwiata wy¿szego i, conajwa¿niejsze: jest przebóstwiany i przebóstwia 86 .

Œwiêty Proboszcz z Ars mówi: "Kap³an prowadzi dalej dzie³o odkupienia na ziemi..." "Gdyby dobrze zrozumia³o siê, kim jest kap³an na ziemi, mo¿na by umrzeÌ, nie z przera¿enia, lecz z mi³oœci...' "Kap³aùstwo - to mi³oœÌ Serca Jezusowego" 87 .

W skrĂłcie

1590 Œwiêty Pawe³ mówi do swojego ucznia Tymoteusza: "Przypominam ci, abyœ rozpali³ na nowo charyzmat Bo¿y, który jest w tobie przez na³o¿enie moich r¹k" (2 Tm 1, 6). "Jeœli ktoœ d¹¿y do biskupstwa, po¿¹da dobrego zadania" (1 Tm 3, 1). Do Tytusa powiedzia³: "W tym celu zostawi³em ciê na Krecie, byœ zaleg³e sprawy nale¿ycie za³atwi³ i ustanowi³ w ka¿dym mieœcie prezbiterów. Jak ci zarz¹dzi³em" (Tt 1, 5).

1591 Ca³y Koœció³ jest ludem kap³aùskim. Przez chrzest wszyscy wierni uczestnicz¹ w kap³aùstwie Chrystusa. Uczestnictwo to jest nazywane "wspólnym kap³aùstwem wiernych". U jego podstaw i dla s³u¿enia mu istnieje inne uczestnictwo w pos³aniu Chrystusa, przekazywane przez sakrament œwiêceù, którego misj¹ jest pe³nienie s³u¿by we wspólnocie, w imieniu i w osobie Chrystusa-G³owy.

1592 Kap³aùstwo urzêdowe ró¿ni siê istotowo od wspólnego kap³aùstwa wiernych, poniewa¿ udziela œwiêtej w³adzy w s³u¿bie wiernym. Pe³ni¹cy urz¹d œwiêceù wykonuj¹ swoj¹ pos³ugê wobec Ludu Bo¿ego przez nauczanie (munus docenti), kult Bo¿y (munus liturgicum) i rz¹dy pasterskie (munus regendi).

1593 Od poczÂątku posÂługa ÂświĂŞceĂą byÂła udzielana i wykonywana wedÂług trzech stopni: jako posÂługa biskupĂłw, prezbiterĂłw i diakonĂłw. PosÂługi udzielane przez ÂświĂŞcenia sÂą niezastÂąpione w organicznej strukturze KoÂścioÂła. Bez biskupĂłw, prezbiterĂłw i diakonĂłw nie moÂżna mĂłwiĂŚ o KoÂściele 88 .

1594 Biskup otrzymuje pe³niê sakramentu œwiêceù, która w³¹cza go do Kolegium Biskupów i czyni widzialn¹ g³ow¹ powierzonego mu Koœcio³a partykularnego. Biskupi jako nastêpcy Aposto³ów i cz³onkowie kolegium maj¹ udzia³ w odpowiedzialnoœci apostolskiej i w pos³aniu ca³ego Koœcio³a pod zwierzchnictwem papie¿a, nastêpcy œw. Piotra.

1595 Prezbiterzy s¹ zjednoczeni z biskupami w godnoœci kap³aùskiej, a równoczeœnie zale¿¹ od nich w wykonywaniu swoich funkcji duszpasterskich; s¹ powo³ani, by byÌ roztropnymi wspó³pracownikami biskupów. Tworz¹ oni wokó³ swojego biskupa prezbiterium, które wraz z nim jest odpowiedzialne za Koœció³ partykularny. Otrzymuj¹ od biskupa misjê kierowania wspólnot¹ parafialn¹ lub okreœlon¹ funkcjê koœcieln¹.

1596 Diakoni sÂą wyÂświĂŞcani dla zadaĂą posÂługi w KoÂściele. Nie otrzymujÂą oni kapÂłaĂąstwa posÂługi, ale ÂświĂŞcenia dajÂą im prawo do waÂżnych funkcji w posÂłudze sÂłowa, w kulcie BoÂżym, w zadaniach duszpasterskich i charytatywnych, ktĂłre majÂą peÂłniĂŚ pod pasterskim zwierzchnictwem swojego biskupa.

1597 Sakrament ÂświĂŞceĂą udzielany jest przez wÂłoÂżenie rÂąk, ktĂłremu towarzyszy uroczysta modlitwa konsekracyjna. Prosi siĂŞ w niej Boga, by otrzymujÂącemu ÂświĂŞcenia udzieliÂł Âłask Ducha ÂŚwiĂŞtego, potrzebnych dla jego posÂługi. ÂŚwiĂŞcenia wyciskajÂą niezatarty charakter sakramentalny.

1598 Koœció³ udziela sakramentu œwiêceù tylko mê¿czyznom (viris) ochrzczonym, których zdolnoœci do wykonywania pos³ugi kap³aùskiej zosta³y starannie rozeznane. OdpowiedzialnoœÌ i prawo dopuszczenia kogoœ do przyjêcia sakramentu œwiêceù przys³uguje w³adzy koœcielnej.

1599 W Koœciele ³aciùskim sakrament œwiêceù prezbiteratu jest udzielany w sposób zwyczajny tylko kandydatom, którzy s¹ gotowi dobrowolnie przyj¹Ì celibat i publicznie wyra¿aj¹ wolê zachowania go z mi³oœci do Królestwa Bo¿ego i s³u¿by ludziom.

1600 Udzielanie sakramentu ÂświĂŞceĂą wszystkich trzech stopni naleÂży do biskupĂłw.

ArtykuÂł siĂłdmy

SAKRAMENT MA£¯EÑSTWA

1601 "Przymierze ma³¿eùskie, przez które mê¿czyzna i kobieta tworz¹ ze sob¹ wspólnotê ca³ego ¿ycia, skierowan¹ ze swej natury na dobro ma³¿onków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa, zosta³o miêdzy ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godnoœci sakramentu" 89 .

I. Ma³¿eùstwo w zamyœle Bo¿ym

1602 Pismo œwiête zaczyna siê od opisu stworzenia mê¿czyzny i kobiety na obraz i podobieùstwo Bo¿e 90 , a koùczy wizj¹ "Godów Baranka" (Ap 19, 7. 9). Od pocz¹tku do koùca Pismo œwiête mówi o ma³¿eùstwie i jego "misterium", o jego ustanowieniu i znaczeniu, jakie nada³ mu Bóg, o jego pocz¹tku i celu, o ró¿nych sposobach jego urzeczywistniania w ci¹gu historii zbawienia, o jego trudnoœciach wynikaj¹cych z grzechu i jego odnowieniu "w Panu" (1 Kor 7, 39), w Nowym Przymierzu Chrystusa i Koœcio³a 91 .

Ma³¿eùstwo w porz¹dku stworzenia

1603 "G³êboka wspólnota ¿ycia i mi³oœci ma³¿eùskiej, ustanowiona przez Stwórcê i unormowana Jego prawami, zawi¹zuje siê przez przymierze ma³¿eùskie... Sam bowiem Bóg jest twórc¹ ma³¿eùstwa" 92 . Powo³anie do ma³¿eùstwa jest wpisane w sam¹ naturê mê¿czyzny i kobiety, którzy wyszli z rêki Stwórcy. Ma³¿eùstwo nie jest instytucj¹ czysto ludzk¹, chocia¿ w ci¹gu wieków mog³o ulegaÌ licznym zmianom w ró¿nych kulturach, strukturach spo³ecznych i postawach duchowych. Ta ró¿norodnoœÌ nie powinna prowadziÌ do zapomnienia o jego wspólnych i trwa³ych cechach. Chocia¿ godnoœÌ tej instytucji nie wszêdzie ukazuje siê z tak¹ sam¹ jasnoœci¹ 93 , to jednak we wszystkich kulturach istnieje pewne zrozumienie dla znaczenia zwi¹zku ma³¿eùskiego. "Szczêœcie osoby i spo³ecznoœci ludzkiej oraz chrzeœcijaùskiej wi¹¿e siê œciœle z pomyœln¹ sytuacj¹ wspólnoty ma³¿eùskiej i rodzinnej" 94 .

1604 Bóg, który stworzy³ cz³owieka z mi³oœci, powo³a³ go tak¿e do mi³oœci, która jest podstawowym i wrodzonym powo³aniem ka¿dej istoty ludzkiej. Cz³owiek zosta³ bowiem stworzony na obraz i podobieùstwo Boga 95 , który sam jest Mi³oœci¹ 96 . Poniewa¿ Bóg stworzy³ mê¿czyznê i kobietê, ich wzajemna mi³oœÌ staje siê obrazem absolutnej i niezniszczalnej mi³oœci, jak¹ Bóg mi³uje cz³owieka. Jest ona dobra, co wiêcej bardzo dobra, w oczach Stwórcy 97 . Mi³oœÌ ma³¿eùska, któr¹ Bóg b³ogos³awi, jest przeznaczona do tego, by by³a p³odna i urzeczywistnia³a siê we wspólnym dziele zachowywania stworzenia: "Bóg im b³ogos³awi³, mówi¹c do nich: <<B¹dŸcie p³odni i rozmna¿ajcie siê, abyœcie zaludnili ziemiê i uczynili j¹ sobie poddan¹>>" (Rdz 1, 28).

1605 Pismo œwiête stwierdza, ¿e mê¿czyzna i kobieta zostali stworzeni wzajemnie dla siebie: "Nie jest dobrze, ¿eby mê¿czyzna by³ sam". Bóg daje mu niewiastê, "cia³o z jego cia³a", to znaczy istotê równ¹ mu istotê i blisk¹, jako "pomoc przychodz¹c¹ od Pana" 98 . "Dlatego to mê¿czyzna opuszcza ojca swego i matkê swoj¹ i ³¹czy siê ze sw¹ ¿on¹ tak œciœle, ¿e staj¹ siê jednym cia³em" (Rdz 2, 24). Jezus wskazuje, ¿e oznacza to nienaruszaln¹ jednoœÌ ich ¿ycia, przypominaj¹c, jaki by³ "na pocz¹tku" zamys³ Stwórcy: "A tak ju¿ nie s¹ dwoje, lecz jedno cia³o" (Mt 19, 6).

Ma³¿eùstwo pod panowaniem grzechu

1606 Ka¿dy cz³owiek doœwiadcza z³a wokó³ siebie i w sobie. Doœwiadczenie to dotyczy równie¿ relacji miêdzy mê¿czyzn¹ i kobiet¹. Od najdawniejszych czasów ich zwi¹zek by³ zagro¿ony niezgod¹, duchem panowania, niewiernoœci¹, zazdroœci¹ i konfliktami, które mog¹ prowadziÌ a¿ do nienawiœci i zerwania go. Ten nieporz¹dek mo¿e ujawniaÌ siê z mniejsz¹ lub wiêksz¹ ostroœci¹, mo¿e te¿ byÌ bardziej lub mniej przezwyciê¿any, zale¿nie od kultury, epoki i konkretnych osób; wydaje siê jednak, ¿e ma on charakter powszechny.

1607 W œwietle wiary nale¿y powiedzieÌ, ¿e ten nieporz¹dek, którego boleœnie doœwiadczamy, nie wynika z natury mê¿czyzny i kobiety ani z natury ich relacji, ale z grzechu. Pierwszym skutkiem zerwania z Bogiem, czyli pierwszego grzechu, by³o zerwanie pierwotnej komunii mê¿czyzny i kobiety. Ich wzajemna relacja zosta³a wypaczona przez ich wzajemne oskar¿enia 99 ; ich poci¹g ku sobie, bêd¹cy darem Stwórcy 100 , zamieni³ siê w relacjê panowania i po¿¹dliwoœci 101 ; wznios³e powo³anie mê¿czyzny i kobiety, by byli p³odni, rozmna¿ali siê i czynili sobie ziemiê poddan¹ 102 , zosta³o obci¹¿one bólem rodzenia dzieci i trudem zdobywania po¿ywienia 103 .

1608 Mimo wszystko porzÂądek stworzenia przetrwaÂł, chociaÂż zostaÂł powaÂżnie naruszony. Aby leczyĂŚ rany spowodowane przez grzech, mĂŞÂżczyzna i kobieta potrzebujÂą pomocy Âłaski, ktĂłrej BĂłg w swoim nieskoĂączonym miÂłosierdziu nigdy im nie odmawiaÂł 104 . Bez tej pomocy mĂŞÂżczyzna i kobieta nie mogliby urzeczywistniĂŚ wzajemnej jednoÂści ich Âżycia, dla ktĂłrej BĂłg stworzyÂł ich "na poczÂątku".

Ma³¿eùstwo pod pedagogi¹ Prawa

1609 Bóg w swoim mi³osierdziu nie opuœci³ grzesznego cz³owieka. Kary bêd¹ce nastêpstwem grzechu, "bóle rodzenia dzieci" (Rdz 3,16), praca "w pocie oblicza" (Rdz 3,19) stanowi¹ tak¿e lekarstwo, które ogranicza szkody spowodowane przez grzech. Po upadku ma³¿eùstwo pomaga przezwyciê¿yÌ zamkniêcie siê w sobie, egoizm, szukanie w³asnych przyjemnoœci, pomaga otworzyÌ siê na drugiego cz³owieka, na wzajemn¹ pomoc i dar z siebie.

1610 Moralna œwiadomoœÌ dotycz¹ca jednoœci i nierozerwalnoœci ma³¿eùstwa rozwinê³a siê pod wp³ywem pedagogii starego Prawa. Wprawdzie poligamia patriarchów i królów nie jest jeszcze wyraŸnie krytykowana, ale Prawo dane Moj¿eszowi zmierza do ochrony kobiety przed despotyzmem panowania mê¿czyzny, nawet jeœli, wed³ug s³ów Chrystusa, nosi ono tak¿e œlady "zatwardzia³oœci serca" mê¿czyzny, ze wzglêdu na któr¹ Moj¿esz zezwala³ na oddalenie kobiety 105 .

1611 Prorocy, widz¹c Przymierze Boga z Izraelem w postaci obrazu wy³¹cznej i wiernej mi³oœci ma³¿eùskiej 106 , przygotowywali œwiadomoœÌ ludu wybranego do g³êbszego rozumienia jedynoœci i nierozerwalnoœci ma³¿eùstwa 107 . Ksiêgi Rut i Tobiasza daj¹ wzruszaj¹ce œwiadectwo wznios³ego sensu ma³¿eùstwa, wiernoœci i czu³oœci ma³¿onków. Tradycja zawsze widzia³a w Pieœni nad Pieœniami jedyny w swoim rodzaju wyraz mi³oœci ludzkiej, bêd¹cej czystym odblaskiem odzwierciedleniem mi³oœci Boga Bo¿ej, mi³oœci "potê¿nej jak œmierÌ", mi³oœci, której "wody wielkie nie zdo³aj¹ ugasiÌ" (Pnp 8, 6-7).

Ma³¿eùstwo w Panu

1612 Oblubieùczy zwi¹zek Boga z Jego ludem - Izraelem by³ przygotowaniem do nowego i wiecznego Przymierza, w którym Syn Bo¿y przez wcielenie i oddanie swego ¿ycia zjednoczy³ siê w pewien sposób z ca³¹ zbawion¹ przez siebie ludzkoœci¹ 108 , przygotowuj¹c j¹ w ten sposób na "Gody Baranka" (Ap 19, 7. 9).

1613 Na pocz¹tku swojej publicznej dzia³alnoœci Jezus dokonuje pierwszego znaku - na proœbê swej Matki - podczas uczty weselnej 109 . Koœció³ nadaje wielkie znaczenie obecnoœci Jezusa na godach w Kanie. Widzi w tym potwierdzenie, ¿e ma³¿eùstwo jest czymœ dobrym, oraz zapowiedŸ, ¿e od tej pory bêdzie ono skutecznym znakiem obecnoœci Chrystusa.

1614 W swoim nauczaniu Jezus wypowiada³ siê jednoznacznie o pierwotnym sensie zwi¹zku mê¿czyzny i kobiety, tak jak zosta³ on na pocz¹tku zamierzony przez Stwórcê. Zezwolenie na oddalenie ¿ony dane przez Moj¿esza by³o ustêpstwem z powodu zatwardzia³oœci serca 110 . Zwi¹zek ma³¿eùski mê¿czyzny i kobiety jest nierozerwalny; ³¹czy ich sam Bóg: "Co wiêc Bóg z³¹czy³, niech cz³owiek nie rozdziela" (Mt 19, 6).

1615 To jednoznaczne podkreœlenie nierozerwalnoœci wiêzi ma³¿eùskiej mog³o zaniepokoiÌ i wydawaÌ siê wymaganiem nie do wykonania 111 . Jednak Jezus nie obarcza³ ma³¿onków ciê¿arem niemo¿liwym do udŸwigniêcia i zbyt wielkim 112 , bardziej uci¹¿liwym ni¿ Prawo Moj¿eszowe. Przychodz¹c, by przywróciÌ pierwotny porz¹dek stworzenia, naruszony przez grzech, Jezus daje si³ê i ³askê do prze¿ywania ma³¿eùstwa w nowych wymiarach Królestwa Bo¿ego. Id¹c za Chrystusem, wyrzekaj¹c siê siebie, bior¹c na siebie swój krzy¿ 113 , ma³¿onkowie bêd¹ mogli "poj¹Ì" 114 pierwotny sens ma³¿eùstwa i prze¿ywaÌ je z pomoc¹ Chrystusa. £aska ma³¿eùstwa chrzeœcijaùskiego jest owocem Krzy¿a Chrystusa, bêd¹cego Ÿród³em ca³ego ¿ycia chrzeœcijaùskiego.

1616 Wskazuje na to Pawe³ Aposto³, gdy mówi: "Mê¿owie, mi³ujcie ¿ony, bo i Chrystus umi³owa³ Koœció³ i wyda³ za niego samego siebie, aby go uœwiêciÌ" (Ef 5, 25-26), zaraz dodaj¹c: "Dlatego opuœci cz³owiek ojca i matkê, a po³¹czy siê z ¿on¹ swoj¹, i bêd¹ dwoje jednym cia³em. Tajemnica to wielka, a ja mówiê: w odniesieniu do Chrystusa i do Koœcio³a" (Ef 5, 31-32).

1617 Ca³e ¿ycie chrzeœcijaùskie nosi znamiê oblubieùczej mi³oœci Chrystusa do Koœcio³a. Ju¿ chrzest jako wejœcie do Ludu Bo¿ego wyra¿a tajemnicê zaœlubin. Jest on, jeœli tak mo¿na powiedzieÌ, obmyciem weselnym 115 , które poprzedza ucztê weseln¹ - Eucharystiê. Ma³¿eùstwo chrzeœcijaùskie staje siê z kolei skutecznym znakiem, sakramentem przymierza Chrystusa i Koœcio³a. Ma³¿eùstwo miêdzy ochrzczonymi jest prawdziwym sakramentem Nowego Przymierza, poniewa¿ oznacza ³askê i jej udziela 116 .

Dziewictwo dla KrĂłlestwa BoÂżego

1618 Chrystus jest centrum ca³ego ¿ycia chrzeœcijaùskiego. WiêŸ z Nim zajmuje pierwsze miejsce przed wszystkimi innymi wiêzami rodzinnymi lub spo³ecznymi 117 . Od pocz¹tku istnienia Koœcio³a byli mê¿czyŸni i kobiety, którzy zrezygnowali z wielkiego dobra ma³¿eùstwa, by iœÌ za Barankiem, dok¹dkolwiek siê uda 118 , by troszczyÌ siê o sprawy Pana i staraÌ siê Jemu podobaÌ 119 , by wyjœÌ naprzeciw przychodz¹cemu Oblubieùcowi 120 . Sam Chrystus powo³a³ niektórych, by szli za Nim, przyjmuj¹c taki sposób ¿ycia, którego On pozostaje wzorem:

Bo s¹ niezdatni do ma³¿eùstwa, którzy z ³ona matki takimi siê urodzili; i s¹ niezdatni do ma³¿eùstwa, których ludzie takimi uczynili; a s¹ i tacy bez¿enni, którzy dla Królestwa niebieskiego sami zostali bez¿enni. Kto mo¿e poj¹Ì, niech pojmuje! (Mt 19, 12).

1619 Dziewictwo dla Królestwa Bo¿ego jest rozwiniêciem ³aski chrztu, wymownym znakiem pierwszeùstwa wiêzi z Chrystusem, ¿arliwego oczekiwania na Jego powrót, znakiem, który przypomina tak¿e, ¿e ma³¿eùstwo jest rzeczywistoœci¹ obecnego œwiata, który przemija 121 .

1620 Obie rzeczywistoœci: sakrament ma³¿eùstwa i dziewictwo dla Królestwa Bo¿ego pochodz¹ od samego Pana. To On nadaje im sens i udziela koniecznej ³aski, by ¿yÌ zgodnie z Jego wol¹ 122 . Szacunek dla dziewictwa ze wzglêdu na Królestwo 123 i chrzeœcijaùskie rozumienie ma³¿eùstwa s¹ nierozdzielne i wzajemnie siê uzupe³niaj¹:

Kto potêpia ma³¿eùstwo, pozbawia tak¿e dziewictwo jego chwa³y; kto natomiast je chwali, czyni dziewictwo bardziej godnym podziwu i chwalebnym. To, co wydaje siê dobrem tylko w porównaniu ze z³em, nie mo¿e byÌ wielkim dobrem; ale to, co jest lepsze od tego, co wszyscy uwa¿aj¹ za dobro, jest z pewnoœci¹ dobrem w stopniu najwy¿szym 124 .

II. Celebracja sakramentu ma³¿eùstwa

1621 W obrz¹dku ³aciùskim ma³¿eùstwo miêdzy dwojgiem wierz¹cych katolików jest zazwyczaj zawierane podczas Mszy œwiêtej, ze wzglêdu na zwi¹zek wszystkich sakramentów z Misterium Paschalnym Chrystusa 125 . W Eucharystii urzeczywistnia siê pami¹tka Nowego Przymierza, przez które Chrystus na zawsze zjednoczy³ siê z Koœcio³em, swoj¹ umi³owan¹ Oblubienic¹, za któr¹ wyda³ samego siebie 126 . S³uszne jest zatem, by ma³¿onkowie przypieczêtowali swoj¹ zgodê na wzajemne oddanie siê sobie przez dar w³asnego ¿ycia, jednocz¹c siê z ofiar¹ Chrystusa za Koœció³, uobecnion¹ w Ofierze eucharystycznej, i przyjmuj¹c Eucharystiê, a¿eby skoro spo¿ywaj¹ to samo Cia³o i tê sam¹ Krew Chrystusa, "tworzyli jedno cia³o" w Chrystusie 127 .

1622 "Obrzêd zaœlubin jako sakramentalny akt uœwiêcenia... winien byÌ sam w sobie wa¿ny, godny i owocny" 128 . Przyszli ma³¿onkowie powinni wiêc przygotowaÌ siê do celebracji swych zaœlubin przez przyjêcie sakramentu pokuty.

1623 W Koœciele ³aciùskim uwa¿a siê zazwyczaj, ¿e Wed³ug tradycji ³aciùskiej sami ma³¿onkowie jako szafarze ³aski Chrystusa udzielaj¹ sobie nawzajem sakramentu ma³¿eùstwa, wypowiadaj¹c wobec Koœcio³a swoj¹ zgodê. W liturgiach wschodnich szafarzem sakramentu (nazywanego "ukoronowaniem") jest prezbiter lub biskup, który po przyjêciu wzajemnej zgody ma³¿onków koronuje mê¿a i ¿onê na znak przymierza ma³¿eùskiego. W tradycjach Koœcio³ów wschodnich kap³ani lub biskupi, którzy przewodnicz¹ ceremonii, s¹ œwiadkami wzajemnej zgody mal¿onków, ale ich b³ogos³awieùstwo jest konieczne tak¿e dla wa¿noœci sakramentu.

1624 Ró¿ne liturgie zawieraj¹ wiele formu³ b³ogos³awieùstw i modlitw epikletycznych, w których prosi siê Boga o ³askê i b³ogos³awieùstwo dla nowo¿eùców, szczególnie dla ¿ony. W epiklezie tego sakramentu ma³¿onkowie otrzymuj¹ Ducha Œwiêtego jako komuniê mi³oœci Chrystusa i Koœcio³a 129 . Jest On pieczêci¹ ich przymierza, zawsze ¿ywym Ÿród³em ich mi³oœci, moc¹, w której bêdzie odnawiaÌ siê ich wiernoœÌ.

III. Zgoda ma³¿eùska

1625 Zawieraj¹cymi przymierze ma³¿eùskie s¹ mê¿czyzna i kobieta, ochrzczeni, wolni do zawarcia ma³¿eùstwa, którzy w sposób dobrowolny wyra¿aj¹ swoj¹ zgodê. "ByÌ wolnym" oznacza:
- nie byĂŚ poddanym przymusowi;
#NAZWA? koÂścielnego.

1626 Koœció³ uwa¿a wzajemne wyra¿enie zgody przez ma³¿onków za nieodzowny element, który "stwarza ma³¿eùstwo" 130 . Jeœli nie ma zgody, nie ma 2201 ma³¿eùstwa.

1627 Zgoda jest "aktem osobowym, przez który ma³¿onkowie wzajemnie siê sobie oddaj¹ i przyjmuj¹" 131 : "Biorê ciebie za ¿onê" - "Biorê ciebie za mê¿a" 132 . Zgoda, która wi¹¿e wzajemnie ma³¿onków, znajduje swoje dope³nienie w tym, ¿e dwoje "staj¹ siê jednym cia³em" 133 .

1628 Zgoda powinna byÌ aktem woli ka¿dej ze stron, wolnym od przymusu i ciê¿kiej bojaŸni zewnêtrznej 134 . ¯adna ludzka w³adza nie mo¿e zast¹piÌ tej zgody 135 . Jeœli nie ma tej wolnoœci, ma³¿eùstwo jest niewa¿ne.

1629 Z tej racji (i z innych powodów, które uniewa¿niaj¹ ma³¿eùstwo 136 ) Koœció³, po zbadaniu sytuacji przez kompetentny trybuna³ koœcielny, mo¿e orzec "niewa¿noœÌ ma³¿eùstwa", to znaczy stwierdziÌ, ¿e ma³¿eùstwo nigdy nie istnia³o. W takim przypadku obie strony s¹ wolne i mog¹ wst¹piÌ w zwi¹zki ma³¿eùskie, licz¹c siê z naturalnymi zobowi¹zaniami wynikaj¹cymi z poprzedniego zwi¹zku 137 .

1630 Prezbiter (lub diakon), który asystuje przy obrzêdzie zawarcia ma³¿eùstwa, przyjmuje zgodê ma³¿onków w imieniu Koœcio³a i udziela b³ogos³awieùstwa Koœcio³a. ObecnoœÌ pe³ni¹cego pos³ugê w Koœciele (oraz œwiadków) wyra¿a w widoczny sposób, ¿e ma³¿eùstwo jest rzeczywistoœci¹ koœcieln¹.

1631 Z tego wzglêdu Koœció³ wymaga zazwyczaj od swoich wiernych koœcielnej formy zawierania ma³¿eùstwa 138 . Przemawia za tym wiele racji:
- ma³¿eùstwo sakramentalne jest aktem liturgicznym; wypada zatem, by by³o celebrowane podczas publicznej liturgii Koœcio³a;
- ma³¿eùstwo wprowadza do okreœlonego stanu koœcielnego, daje prawa i nak³ada obowi¹zki w Koœciele, miêdzy ma³¿onkami i wobec dzieci; - skoro ma³¿eùstwo jest stanem ¿ycia w Koœciele, trzeba, by by³a pewnoœÌ odnoœnie do jego zawarcia (st¹d obowi¹zek obecnoœci œwiadków);
#NAZWA? ma³¿eùskie "tak" i pomaga w dochowaniu mu wiernoœci.
Spraw¹ pierwszorzêdnej wagi jest przygotowanie do ma³¿eùstwa, aby ma³¿eùskie "tak" by³o aktem wolnym i odpowiedzialnym oraz aby przymierze ma³¿eùskie mia³o solidne i trwa³e podstawy ludzkie i chrzeœcijaùskie.

NajwÂłaÂściwszym sposobem przygotowania do tego jest przykÂład i wychowanie przekazane przez rodzicĂłw i rodzinĂŞ.

Duszpasterze i wspólnoty chrzeœcijaùskie jako "rodzina Bo¿a" odgrywaj¹ ogromn¹ rolê w przekazywaniu ludzkich i chrzeœcijaùskich wartoœci ma³¿eùstwa i rodziny 139 , i to tym bardziej, ¿e w naszych czasach wielu m³odych doœwiadcza rozbicia ognisk rodzinnych, które nie mog¹ zapewniÌ im wystarczaj¹cego przygotowania do ma³¿eùstwa:

M³odych winno siê przede wszystkim na ³onie samej rodziny odpowiednio i w stosownym czasie pouczaÌ o godnoœci, zadaniu i dziele mi³oœci ma³¿eùskiej, aby nauczeni szacunku dla czystoœci, mogli przejœÌ we w³aœciwym wieku od uczciwego narzeczeùstwa do ma³¿eùstwa 140 .

Ma³¿eùstwa mieszane i ró¿nica religii

1633 W wielu krajach doœÌ czêsto wystêpuje sytuacja ma³¿eùstw mieszanych (miêdzy katolikami i ochrzczonymi niekatolikami). Wymaga ona szczególnej uwagi wspó³ma³¿onków i duszpasterzy. Wiêkszej jeszcze ostro¿noœci wymagaj¹ przypadki ma³¿eùstw, gdzie wystêpuje ró¿nica religii (miêdzy katolikami a osobami nieochrzczonymi).

1634 Ró¿nica wyznania nie stanowi nieprzekraczalnej przeszkody do zawarcia ma³¿eùstwa, jeœli ma³¿onkowie potrafi¹ dzieliÌ siê tym, co ka¿de z nich otrzyma³o od swojej wspólnoty, i jeœli jedno bêdzie uczyÌ siê od drugiego sposobu prze¿ywania swojej wiernoœci wobec Chrystusa. Nie mo¿na jednak nie dostrzegaÌ trudnoœci ma³¿eùstw mieszanych. Wynikaj¹ one z faktu, ¿e podzia³ chrzeœcijan nie zosta³ jeszcze przezwyciê¿ony. Ma³¿onkowie mog¹ odczuwaÌ dramat rozbicia miêdzy chrzeœcijanami we w³asnej rodzinie. Ró¿nica religii mo¿e spotêgowaÌ jeszcze te trudnoœci. Rozbie¿noœci dotycz¹ce wiary, samej koncepcji ma³¿eùstwa, a tak¿e odmiennych mentalnoœci religijnych mog¹ stanowiÌ Ÿród³o napiêÌ w ma³¿eùstwie, zw³aszcza w odniesieniu do wychowania dzieci. Mo¿e wyst¹piÌ wówczas niebezpieczeùstwo indyferentyzmu religijnego.

1635 Wed³ug prawa obowi¹zuj¹cego w Koœciele ³aciùskim ma³¿eùstwo mieszane wymaga do swej dopuszczalnoœci wyraŸnego zezwolenia w³adzy koœcielnej 141 . W przypadku ró¿nicy religii do wa¿noœci ma³¿eùstwa wymagana jest wyraŸna dyspensa od przeszkody 142 . Zezwolenie lub dyspensa zak³ada, ¿e obie strony znaj¹ cele oraz istotne w³aœciwoœci ma³¿eùstwa, a tak¿e zobowi¹zania strony katolickiej dotycz¹ce chrztu i wychowania dzieci w Koœciele katolickim, i nie wykluczaj¹ ich 143 . oraz ¿e strona katolicka potwierdza swoje zobowi¹zanie, znane równie¿ wyraŸnie stronie niekatolickiej, i¿ zachowa swoj¹ wiarê i zapewni chrzest oraz wychowanie dzieci w Koœciele katolickim.

1636 W wielu regionach dziêki dialogowi ekumenicznemu ró¿ne wspólnoty chrzeœcijaùskie mog³y zorganizowaÌ wspólne duszpasterstwo ma³¿eùstw mieszanych. Jego zadaniem jest pomoc tym ma³¿eùstwom w prze¿ywaniu ich szczególnej sytuacji w œwietle wiary. Ma ono tak¿e pomagaÌ im w przezwyciê¿aniu napiêÌ miêdzy zobowi¹zaniami, jakie ma³¿onkowie maj¹ wobec siebie, a zobowi¹zaniami wobec swoich wspólnot eklezjalnych. Powinno ono zachêcaÌ do rozwijania tego, co jest wspólne w ich wierze, i do szacunku dla tego, co ich dzieli.

1637 W ma³¿eùstwach, gdzie wystêpuje ró¿nica religii, strona katolicka ma szczególne zadanie: "Uœwiêca siê bowiem m¹¿ niewierz¹cy dziêki swej ¿onie, podobnie jak œwiêtoœÌ osi¹gnie niewierz¹ca ¿ona przez <<brata>>" (1 Kor 7,14). Wielk¹ radoœci¹ dla wspó³ma³¿onka chrzeœcijaùskiego i dla Koœcio³a jest, jeœli to "uœwiêcenie" doprowadzi w sposób wolny do nawrócenia drugiej strony na wiarê chrzeœcijaùsk¹ 144 . Szczera mi³oœÌ ma³¿eùska, pokorna i cierpliwa praktyka cnót rodzinnych oraz wytrwa³a modlitwa mog¹ przygotowaÌ niewierz¹cego wspó³ma³¿onka do przyjêcia ³aski nawrócenia.

IV. Skutki sakramentu ma³¿eùstwa

1638 "Z wa¿nego ma³¿eùstwa powstaje miêdzy ma³¿onkami wêze³ z natury swej wieczysty i wy³¹czny. W ma³¿eùstwie chrzeœcijaùskim ma³¿onkowie zostaj¹ ponadto przez specjalny sakrament wzmocnieni i jakby konsekrowani do obowi¹zków swego stanu i godnoœci" 145 .

Wêze³ ma³¿eùski

1639 Zgoda, przez któr¹ ma³¿onkowie oddaj¹ siê sobie i przyjmuj¹ wzajemnie, zostaje przypieczêtowana przez samego Boga 146 . Z ich przymierza "powstaje z woli Bo¿ej instytucja trwa³a tak¿e wobec spo³eczeùstwa" 147 . Przymierze ma³¿onków zostaje w³¹czone w przymierze Boga z ludŸmi: "Prawdziwa mi³oœÌ ma³¿eùska w³¹cza siê w mi³oœÌ Bo¿¹" 148 .

1640 Wêze³ ma³¿eùski zosta³ wiêc ustanowiony przez samego Boga, tak ¿e zawarte i dope³nione ma³¿eùstwo osób ochrzczonych nie mo¿e byÌ nigdy rozwi¹zane. Wêze³ wynikaj¹cy z wolnego, ludzkiego aktu ma³¿onków i z dope³nienia ma³¿eùstwa jest odt¹d rzeczywistoœci¹ nieodwo³aln¹ i daje pocz¹tek przymierzu zagwarantowanemu wiernoœci¹ Boga. Koœció³ nie ma takiej w³adzy, by wypowiadaÌ siê przeciw postanowieniu m¹droœci Bo¿ej 149 .

£aska sakramentu ma³¿eùstwa

1641 "Ma³¿onkowie chrzeœcijaùscy... we w³aœciwym sobie stanie i porz¹dku ¿ycia maj¹ w³asny dar wœród Ludu Bo¿ego" 150 . W³aœciwa ³aska sakramentu ma³¿eùstwa jest przeznaczona dla udoskonalenia mi³oœci ma³¿onków i dla umocnienia ich nierozerwalnej jednoœci. Przez tê ³askê "podtrzymuj¹ siê wzajemnie... z pomoc¹ wiernej mi³oœci, a przyjmowanemu z mi³oœci do Boga potomstwu wpajaj¹ chrzeœcijaùskie nauki i ewangeliczne cnoty" 151 .

1642 ród³em tej ³aski jest Chrystus. "Jak bowiem niegdyœ Bóg wyszed³ naprzeciw swojemu ludowi z przymierzem mi³oœci i wiernoœci, tak teraz Zbawca ludzi i Oblubieniec Koœcio³a wychodzi naprzeciw chrzeœcijaùskim ma³¿onkom przez sakrament ma³¿eùstwa" 152 . pozostaje z nimi, daje im moc pójœcia za Nim i wziêcia na siebie swojego krzy¿a, podnoszenia siê po upadkach, przebaczania sobie wzajemnie, wzajemnego noszenia swoich ciê¿arów 153 . Pomaga im, by byli "sobie wzajemnie poddani w bojaŸni Chrystusowej" (Ef 5, 21) i mi³owali siê mi³oœci¹ nadprzyrodzon¹, delikatn¹ i p³odn¹. W radoœciach ich mi³oœci i ¿ycia rodzinnego daje im ju¿ tutaj przedsmak uczty Godów Baranka:

Jak¿e potrafiê wys³owiÌ szczêœcie tego ma³¿eùstwa, które wi¹¿e Koœció³, Ofiara eucharystyczna umacnia, a b³ogos³awieùstwo pieczêtuje, anio³owie og³aszaj¹, a Ojciec potwierdza?... Có¿ za jarzmo dwojga wiernych z³¹czonych w jednej nadziei, jednym dochowaniu wiernoœci, w jednej s³u¿bie! Oboje s¹ dzieÌmi tego samego Ojca i oboje wspólnie s³u¿¹; nie ma pomiêdzy nimi podzia³u ani co do cia³a, ani co do ducha. Owszem, s¹ prawdziwie dwoje w jednym ciele, a gdzie jest jedno cia³o, jeden te¿ jest duch 154 .

V. Dobra i wymagania mi³oœci ma³¿eùskiej

1643 "Mi³oœÌ ma³¿eùska zawiera jak¹œ ca³kowitoœÌ, w któr¹ wchodz¹ wszystkie elementy osoby - impulsy cia³a i instynktu, si³a uczuÌ i przywi¹zania, d¹¿enie ducha i woli. Mi³oœÌ zmierza do jednoœci g³êboko osobowej, która nie tylko ³¹czy w jedno cia³o, ale prowadzi do tego, by by³o tylko jedno serce i jedna dusza. Wymaga ona nierozerwalnoœci i wiernoœci w ca³kowitym wzajemnym obdarowaniu i otwiera siê ku p³odnoœci. Jednym s³owem chodzi o normalne cechy charakterystyczne dla ka¿dej naturalnej mi³oœci ma³¿eùskiej, ale w nowym znaczeniu, gdy¿ sakrament nie tylko je oczyszcza i wzmacnia, ale wynosi tak, ¿e staj¹ siê wyrazem wartoœci prawdziwie chrzeœcijaùskich" 155 .

JednoœÌ i nierozerwalnoœÌ ma³¿eùstwa

1644 Mi³oœÌ ma³¿onków ze swej natury wymaga jednoœci i nierozerwalnoœci ich osobowej wspólnoty, która obejmuje ca³e ich ¿ycie: "A tak ju¿ nie s¹ dwoje, lecz jedno cia³o" (Mt 19, 6) 156 . "powo³ani s¹ do ci¹g³ego wzrostu w tej komunii przez codzienn¹ wiernoœÌ ma³¿eùskiej obietnicy obopólnego ca³kowitego daru" 157 . Ta wspólnota ludzka jest potwierdzona, oczyszczona i dope³niona przez jednoœÌ w Jezusie Chrystusie, udzielon¹ przez sakrament ma³¿eùstwa. Pog³êbia siê ona przez ¿ycie wspóln¹ wiar¹ i przez wspólne przyjmowanie Eucharystii.

1645 "Przez równ¹ godnoœÌ osobist¹ kobiety i mê¿czyzny, która musi byÌ uwzglêdniona przy wzajemnej i pe³nej mi³oœci ma³¿onków, ukazuje siê tak¿e w pe³nym œwietle potwierdzona przez Pana jednoœÌ ma³¿eùstwa" 158 . Poligamia jest przeciwna równej godnoœci i mi³oœci ma³¿eùskiej, która jest jedyna i wy³¹czna 159 .

WiernoœÌ mi³oœci ma³¿eùskiej

1646 Mi³oœÌ ma³¿eùska ze swej natury wymaga od ma³¿onków nienaruszalnej wiernoœci. Wyp³ywa to z wzajemnego daru, jaki sk³adaj¹ sobie ma³¿onkowie. Mi³oœÌ chce byÌ trwa³a; nie mo¿e byÌ "tymczasowa". "To g³êbokie zjednoczenie bêd¹ce wzajemnym oddaniem siê sobie dwóch osób, jak równie¿ dobro dzieci, wymaga pe³nej wiernoœci ma³¿onków i nieprzerwanej jednoœci ich wspó³¿ycia" 160 .

1647 Najg³êbszy motyw wynika z wiernoœci Boga wobec swego przymierza i z wiernoœci Chrystusa wobec swego Koœcio³a. Przez sakrament ma³¿eùstwa ma³¿onkowie s¹ uzdolnieni do ¿ycia t¹ wiernoœci¹ i do œwiadczenia o niej. Przez ten sakrament nierozerwalnoœÌ ma³¿eùstwa zyskuje nowy i g³êbszy sens.

1648 Zwi¹zanie siê na ca³e ¿ycie z drugim cz³owiekiem mo¿e wydawaÌ siê trudne, a nawet niemo¿liwe. Tym wa¿niejsze jest g³oszenie Dobrej Nowiny, ¿e Bóg nas kocha mi³oœci¹ trwa³¹ i nieodwo³aln¹, ¿e ma³¿onkowie maj¹ udzia³ w tej mi³oœci, ¿e Bóg ich prowadzi i podtrzymuje oraz ¿e przez swoj¹ wiernoœÌ mog¹ oni byÌ œwiadkami wiernej mi³oœci Boga. Ma³¿onkowie, którzy z pomoc¹ ³aski Bo¿ej daj¹ to œwiadectwo, czêsto w bardzo trudnych warunkach, zas³uguj¹ na wdziêcznoœÌ i wsparcie wspólnoty eklezjalnej 161 .

1649 Istniej¹ jednak sytuacje, gdy wspólne ¿ycie ma³¿eùskie z ró¿nych powodów staje siê praktycznie niemo¿liwe. W takich przypadkach Koœció³ dopuszcza fizyczn¹ separacjê ma³¿onków i zaprzestanie wspólnego ¿ycia. Ma³¿onkowie w dalszym ci¹gu s¹ przed Bogiem mê¿em i ¿on¹ oraz nie mog¹ zawrzeÌ nowego zwi¹zku. W tej trudnej sytuacji najlepszym rozwi¹zaniem, jeœli to mo¿liwe, by³oby pojednanie. Wspólnota chrzeœcijaùska powinna pomagaÌ tym osobom prze¿ywaÌ po chrzeœcijaùsku zaistnia³¹ sytuacjê, z zachowaniem wiernoœci wobec nierozerwalnego wêz³a ich ma³¿eùstwa 162 .

1650 W wielu krajach s¹ obecnie liczni katolicy, którzy na podstawie prawa cywilnego decyduj¹ siê na rozwód i zawieraj¹ cywilnie nowy zwi¹zek. Koœció³, bêd¹c wierny s³owom Jezusa Chrystusa: "Kto oddala ¿onê swoj¹, a bierze inn¹, pope³nia cudzo³óstwo wzglêdem niej. I jeœli ¿ona opuœci swego mê¿a, a wyjdzie za innego, pope³nia cudzo³óstwo" (Mk 10, 11-12), nie mo¿e uznaÌ nowego zwi¹zku za wa¿ny, jeœli wa¿ne by³o pierwsze ma³¿eùstwo. Jeœli rozwiedzeni zawarli cywilnie drugi zwi¹zek ma³¿eùski, znajduj¹ siê w sytuacji, która obiektywnie wykracza przeciw prawu Bo¿emu. Dlatego nie mog¹ oni przystêpowaÌ do Komunii eucharystycznej tak d³ugo, jak d³ugo trwa ta sytuacja. Z tego samego powodu nie mog¹ oni pe³niÌ pewnych funkcji koœcielnych. Pojednanie przez sakrament pokuty mo¿e byÌ udzielane tylko tym, którzy ¿a³uj¹, ¿e z³amali znak Przymierza i wiernoœci Chrystusowi, i zobowi¹zuj¹ siê ¿yÌ w ca³kowitej wstrzemiêŸliwoœci.

1651 W stosunku do chrzeœcijan, którzy ¿yj¹ w zwi¹zku cywilnym, a którzy czêsto zachowuj¹ wiarê i pragn¹ po chrzeœcijaùsku wychowaÌ dzieci, kap³ani i ca³a wspólnota powinni okazywaÌ du¿¹ troskê, by nie czuli siê oni jakby od³¹czeni od Koœcio³a, w którego ¿yciu mog¹ i powinni uczestniczyÌ jako osoby ochrzczone:

Niech bĂŞdÂą zachĂŞcani do sÂłuchania sÂłowa BoÂżego, do uczĂŞszczania na MszĂŞ ÂświĂŞtÂą, do wytrwania w modlitwie, do pomnaÂżania dzieÂł miÂłoÂści oraz inicjatyw wspĂłlnoty na rzecz sprawiedliwoÂści, do wychowywania dzieci w wierze chrzeÂścijaĂąskiej; do pielĂŞgnowania ducha i czynĂłw pokutnych, aÂżeby w ten sposĂłb z dnia na dzieĂą wypraszali sobie u Boga ÂłaskĂŞ 163 .

OtwartoœÌ na p³odnoœÌ

1652 "Z samej zaœ natury swojej instytucja ma³¿eùska oraz mi³oœÌ ma³¿eùska nastawione s¹ na rodzenie i wychowywanie potomstwa, co stanowi jej jakoby szczytowe uwieùczenie" 164 :

Dzieci te¿ s¹ najcenniejszym darem ma³¿eùstwa i rodzicom przynosz¹ najwiêcej dobra. Bóg sam to powiedzia³: "Nie jest dobrze cz³owiekowi byÌ samemu" (Rdz 2,18) i "uczyni³ cz³owieka od pocz¹tku jako mê¿czyznê i niewiastê" (Mt 19, 14), chc¹c daÌ mu pewne specjalne uczestnictwo w swoim w³asnym dziele stwórczym, pob³ogos³awi³ mê¿czyŸnie i kobiecie, mówi¹c: "b¹dŸcie p³odni i rozmna¿ajcie siê" (Rdz 1, 28). Dlatego prawdziwy szacunek dla mi³oœci ma³¿eùskiej i ca³y sens ¿ycia rodzinnego zmierzaj¹ do tego, ¿eby ma³¿onkowie, nie zapoznaj¹c pozosta³ych celów ma³¿eùstwa, sk³onni byli mê¿nie wspó³dzia³aÌ z mi³oœci¹ Stwórcy i Zbawiciela, który przez nich wci¹¿ powiêksza i wzbogaca swoj¹ rodzinê 165 .

1653 P³odnoœÌ mi³oœci ma³¿eùskiej obejmuje tak¿e owoce ¿ycia moralnego, duchowego i nadprzyrodzonego, jakie przez wychowanie rodzice przekazuj¹ swoim dzieciom. Rodzice s¹ g³ównymi i pierwszymi wychowawcami swoich dzieci 166 . W tym sensie podstawowym zadaniem ma³¿eùstwa i rodziny jest s³u¿ba ¿yciu 167 .

1654 Ma³¿onkowie, którym Bóg nie da³ potomstwa, mog¹ mimo to prowadziÌ g³êbokie ¿ycie ma³¿eùskie z ludzkiego i chrzeœcijaùskiego punktu widzenia. Ich ma³¿eùstwo mo¿e wyra¿aÌ siê owocnie przez mi³oœÌ, otwartoœÌ na innych i ofiarê.

VI. Koœció³ domowy

1655 Chrystus chcia³ przyjœÌ na œwiat i wzrastaÌ w ³onie Œwiêtej Rodziny Józefa i Maryi. Koœció³ jest "rodzin¹ Bo¿¹". Od pocz¹tku istnienia jego zal¹¿kiem czêsto byli ci, którzy "z ca³ym swoim domem" stawali siê ludŸmi wierz¹cymi 168 . Gdy nawracali siê, pragnêli, by tak¿e "ca³y ich dom" by³ zbawiony 169 . Rodziny te, przyjmuj¹c wiarê, by³y oazami ¿ycia chrzeœcijaùskiego w niewierz¹cym œwiecie.

1656 W dzisiejszym Âświecie, ktĂłry czĂŞsto jest nieprzychylny, a nawet wrogi wierze, rodziny chrzeÂścijaĂąskie majÂą ogromne znaczenie jako ogniska Âżywej i promieniujÂącej wiary. Dlatego teÂż SobĂłr WatykaĂąski II, nawiÂązujÂąc do tradycji, nazywa rodzinĂŞ "KoÂścioÂłem domowym" (Ecclesia domestica) 170 . W rodzinie "rodzice przy pomocy sÂłowa i przykÂładu winni byĂŚ dla dzieci swoich pierwszymi zwiastunami wiary", pielĂŞgnujÂąc "wÂłaÂściwe kaÂżdemu z nich powoÂłanie, ze szczegĂłlnÂą zaÂś troskliwoÂściÂą powoÂłanie duchowne" 171 .

1657 W szczególny sposób tu w³aœnie jest praktykowane kap³aùstwo chrzcielne ojca rodziny, matki, dzieci i wszystkich cz³onków wspólnoty rodzinnej "przez przyjmowanie sakramentów, modlitwê i dziêkczynienie, œwiadectwo ¿ycia œwi¹tobliwego, zaparcie siê siebie i czynn¹ mi³oœÌ" 172 . Dom rodzinny jest wiêc pierwsz¹ szko³¹ ¿ycia chrzeœcijaùskiego i "szko³¹ bogatszego cz³owieczeùstwa" 173 . W nim dziecko uczy siê wytrwa³oœci i radoœci pracy, mi³oœci braterskiej, wielkodusznego przebaczania, nawet wielokrotnego, a zw³aszcza oddawania czci Bogu przez modlitwê i ofiarê ze swego ¿ycia.

1658 Nale¿y jeszcze wspomnieÌ o pewnych osobach, które ze wzglêdu na konkretne warunki, w jakich musz¹ ¿yÌ - chocia¿ czêsto wcale tego nie chcia³y - s¹ szczególnie bliskie sercu Jezusa, a zatem zas³uguj¹ na specjaln¹ mi³oœÌ i troskê Koœcio³a, a zw³aszcza duszpasterzy. Dotyczy to du¿ej liczby osób ¿yj¹cych samotnie. Wiele z nich pozostaje bez ludzkiej rodziny, czêsto z powodu ubóstwa. S¹ wœród nich tacy, którzy prze¿ywaj¹ swoj¹ sytuacjê w duchu B³ogos³awieùstw, wzorowo s³u¿¹c Bogu i bliŸniemu. Trzeba przed nimi wszystkimi otworzyÌ drzwi domów rodzinnych, "Koœcio³ów domowych", i wielkiej rodziny, jak¹ jest Koœció³. "Nikt nie jest pozbawiony rodziny na tym œwiecie: Koœció³ jest domem i rodzin¹ dla wszystkich, a szczególnie dla <<utrudzonych i obci¹¿onych>> (Mt 11, 28)" 174 .

W skrĂłcie

1659 Œwiêty Pawe³ mówi: "Mê¿owie, mi³ujcie ¿ony, bo i Chrystus umi³owa³ Koœció³. . . Tajemnica to wielka, a ja mówiê w odniesieniu do Chrystusa i do Koœcio³a" (Ef 5, 25. 32).

1660 Przymierze ma³¿eùskie, przez które mê¿czyzna i kobieta stanowi¹ miêdzy sob¹ wewnêtrzn¹ wspólnotê ¿ycia i mi³oœci, powsta³o z woli Stwórcy, który wyposa¿y³ je we w³asne prawa. Z natury jest ono nastawione na dobro wspó³ma³¿onków, a tak¿e na zrodzenie i wychowanie potomstwa. Ma³¿eùstwo ochrzczonych zosta³o podniesione przez Chrystusa Pana do godnoœci sakramentu 175 .

1661 Sakrament ma³¿eùstwa jest znakiem zwi¹zku Chrystusa i Koœcio³a. Udziela on ma³¿onkom ³aski mi³owania siê wzajemnie t¹ mi³oœci¹, jak¹ Chrystus umi³owa³ Koœció³. £aska sakramentu udoskonala zatem ludzk¹ mi³oœÌ ma³¿onków, umacnia ich nierozerwaln¹ jednoœÌ i uœwiêca ich na drodze do ¿ycia wiecznego 176 .

1662 Ma³¿eùstwo opiera siê na zgodzie obu stron, to znaczy na woli wzajemnego i trwa³ego oddania siê sobie w celu prze¿ywania przymierza wiernej i p³odnej mi³oœci.

1663 Skoro ma³¿eùstwo ustanawia ma³¿onków w pewnym publicznym stanie ¿ycia w Koœciele, powinno byÌ zawierane publicznie, w ramach celebracji liturgicznej, wobec kap³ana (lub upowa¿nionego œwiadka Koœcio³a) oraz œwiadków i zgromadzenia wiernych.

1664 Do istoty ma³¿eùstwa nale¿y jednoœÌ, nierozerwalnoœÌ i otwartoœÌ na p³odnoœÌ. Poligamia jest przeciwna jednoœci ma³¿eùstwa; rozwód roz³¹cza to, co Bóg z³¹czy³. Odrzucenie p³odnoœci pozbawia ¿ycie ma³¿eùskie dziecka, które jest "najcenniejszym darem ma³¿eùstwa" 177 .

1665 Dopóki ¿yje prawowity wspó³ma³¿onek, zawarcie powtórnego zwi¹zku przez rozwiedzionych sprzeciwia siê zmys³owi i prawu Bo¿emu, jak tego naucza³ Chrystus. Osoby rozwiedzione zawieraj¹ce nowy zwi¹zek nie s¹ wy³¹czone z Koœcio³a, ale nie mog¹ przystêpowaÌ do Komunii œwiêtej. Powinny one prowadziÌ ¿ycie chrzeœcijaùskie, zw³aszcza wychowuj¹c swoje dzieci w wierze.

1666 Chrzeœcijaùski dom rodzinny jest miejscem, gdzie dzieci otrzymuj¹ pierwsze g³oszenie wiary. Dlatego dom rodzinny s³usznie jest nazywany "Koœcio³em domowym", wspólnot¹ ³aski i modlitwy, szko³¹ cnót ludzkich i mi³oœci chrzeœcijaùskiej.